Коста-Рика: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Movses-bot (талқылау | үлесі) ш r2.6.2) (Боттың үстегені: ie:Costa Rica |
шӨңдеу түйіні жоқ |
||
59-жол:
|footnotes =
}}
[[Сурет:Flag of Costa Rica.svg|250 px|thumb|]]
'''Коста-Рика Республикасы''' – [[Орталық Америка|Орталық Америкада]] орналасқан мемлекет. Жер көлемі – 51,1 мың км2. Халқы – 3,841 млн. адам ([[1999]]). Халқының 97%-ы [[креол|креолдар]] мен метистер, қалғандары – негрлер. Астанасы – [[Сан-Хосе қаласы]]. Ресми тілі – [[испан тілі]]. Тұрғындарының көпшілігі [[христиан діні|христиан дінінің]] [[католик]] тармағын ұстанады. [[1949]] жылғы конституциясы бойынша мемлекет басшысы – президент үкіметті де тікелей өзі басқарады ([[1998]] жылдан [[М.А. Родригес Эчеверрия]]). Заң шығарушы органы – Заң шығарушы ассамблея (57 депутаттан тұрады). Ұлттық мерекесі 15 қыркүйек – Тәуелсіздік күні ([[1821]]). Ақша бірлігі – Коста-Рика колоны. Ел аумағы 7 провинцияға бөлінген.
==Табиғаты==
Жерінің көпшілік бөлігін [[Кордильера-де-Гуанакасте]], Орталық Кордильера ([[Ирасу]], [[Поас]] сөнбеген жанартаулары бар) және [[Кордильера-де-Таламанка]] таулары алып жатыр. Ең биік жері – Чиррипо-Гранде тауы (3820 м). Теңіз жағалаулары ойпатты келеді. Пайдалы қазындылардан темір, [[мұнай]], [[боксит]], алтын, күміс, күкірт кендері бар. Климаты [[субэкваторлық]]. Ойпатты бөлігіндегі қаңтардағы орташа температура 23С, шілдеде 25С, таулы аймақтарда салқын. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері шығысында 3000 мм, батысында 1000 – 1500 мм. Өзендерінің ағыны қатты келеді (ірілері: [[Сан-Хуан]], [[Рио-Фрио]]). Территориясының 2/3-і орман және [[саванна]] ([[пальма]], қызыл және алқызыл ағаштар өседі). Ормандарда маймыл, [[ягуар]], [[жайра]], т.б. кездеседі.
==Тарихы==
Испан отаршылары келгенше Коста-Рика жерін алғашқы қауымдық құрылыста өмір сүрген үндіс тайпалары қоныстанған. Мұнда еуропалықтардан алғаш [[1502 ж.]] [[Х.Колумб]] экспедициясы болды. [[1513]] жылдан бастап осы өлкеге басып кірген испандар [[1560 ж.]] оны толығымен жаулап алып, [[Гватемала]] генерал-капитандығы құрамына енгізді. Қарсылық көрсеткен жергілікті халық түгелдей дерлік қырылды. [[17 – 18 ғасырлар|17 – 18 ғасырларда]] елдің ортлық бөлігіне испан шаруалары қоныс аударып келіп орналаса бастады. [[1810 – 23]] жылғы [[Америка|Америкадағы]] испан отарларының тәуелсіздік жолындағы күресі кезінде К.-Р. тәуелсіздік алып (15 қыркүйек, 1821 ж.), 1823 – 38 ж. Орт. Американың біріккен провинциялары федерациясының құрамына кірді. [[1850]] жылдан бастап ел экономикасы тез дамып, экспортқа арнап [[кофе]] мен банан өсіріле бастады. [[1870 ж.]] елге шет ел капиталы кіріп, 19 ғасырдың аяғы мен 20 ғасырдың бас кезінде Коста-Рика жері американдық '''“Юнайтед фрут компани”''' монополиясы бақылауына көшті. [[1920 – 30 ж.]] елде халық қозғалысы күшейе бастады. Халықтың қысымымен үкімет [[1942 ж.]] кейбір прогресшіл реформалар жүргізді. Бірақ ол шаралар жергілікті кертартпа күштер мен америкалық компаниялар тарапынан қарсылыққа ұшырады. Сөйтіп, [[1948 ж.]] елде азамат соғысы болып, демократиялық күштер жеңіліске ұшырады. 20 ғасырдың 70-жылдары елдің әлеуметтік жағдайы күрт нашарлап, халық толқулары жиіледі, партизан қозғалысы пайда болды. [[1986 ж.]] президент болып сайланған [[О.Ариас]] Орталық Америка елдерін бейбіт келісімге келуге шақырып, елеулі жұмыстар атқарды (сол үшін ол [[1987 ж.]] [[Нобель сыйлығы|Нобель сыйлығын]] алды). Бірақ ел экономикасы дағдарыстан шыға алмады.
==Экономикасы==
Коста-Рика – экономикасы орташа дамыған ел. Жылдық ұлттық байлығы – 9,3 млрд. АҚШ доллары шамасында, жеке адамға шаққанда 6140 доллар. Сыртқы қарызы – 3,8 млрд. доллар. Экспортқа банан, кофе, қант, [[какао]], тоқыма бұйымдарын, теңіз тамақтарын, ет, тропикалық жемістер, т.б. шығарады (экспорттың 44%-ы [[АҚШ]]-қа тиесілі). Импортқа тұтыну тауарлары, өнеркәсіп тауарлары, құрал-жабдықтар әкелінеді (импорттың 42,1%-ы АҚШ-тан тасылады). Соңғы жылдары туризм өте тез дамып келеді. Негізгі сауда серіктестері: АҚШ, [[Жапония]], [[Венесуэла]], [[Германия]], [[Италия]], [[Гватемала]], т.б.
== Пайдаланған әдебиет==
[[“Қазақ Энциклопедиясы”]], 11 - том
{{Template group
|title = Geographic locale
| |||