Фосфор: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
11-жол:
Электрондық формуласы:
::1s<sup>2</sup>2s<sup>2</sup>2р<sup>6</sup>3s<sup>2</sup>3f
Фосфор косылыстарында -3, +3, +5 тотығу дөрежесін көрсетеді.
Line 27 ⟶ 21:
Барлық сүтқоректілердің сүйегі құрамында фосфор Са<small>3</small>(Р0<small>4</small>)<small>2</small> немесе ЗСа3(Р04)2СаС03Н20 түрінде болады. Осындай фосфаттар сүтқоректілер қаңқасына беріктік қасиет береді. Жануарлар мен адамдар фосфорды өсімдік арқылы қабылдайды. Фосфор қосылыстары тіршіліктегі барлық зат алмасу процестеріне қатысады.
== Алынуы. ==
Бос күйіндегі фосфорды алу үшін
:: Са<sub>3</sub>(РО<sub>4</sub>)<sub>2</sub>+ 3SiО<sub>2</sub> + 5С = 3CaSiО<sub>3</sub>+ 5CО↑ + 2Р
== Физикалық қасиеттері. ==
Line 84 ⟶ 78:
Фосфин РН<small>3</small> — түссіз, ерекше иісі бар, өте улы зат. Аммиакқа қарағанда негіздік қасиеті әлсіз.
Шырпының басына жанғыш заттар — күкірт пен бертолле түзының қоспасы жағылады. Қораптың жақтауына қызыл фосфор мен шыны үнтағы желіммен отырғызылады. Шырпының басын қорапқа үйкегенде, қызыл фосфор бер- толле тұзынан от алып, тез түтанады (21-сурет). Реакция теңдеуі:
==Химиялық қасиеттері==
# 4Р + 5O<sub>2</sub> = 2Р<sub>2</sub>O<sub>5</sub> оттегімен оксид түзеді
# 2Р + ЗСl<sub>2</sub> = 2РСl<sub>3</sub> галогендермен галогенидтер береді
# 2Р + 3S = P<sub>2</sub>S<sub>3</sub> күкіртпен сульфид түзеді
# ЗСа + 2Р = Са<sub>3</sub>Р<sub>2</sub> металмен фосфид түзеді
Line 93 ⟶ 91:
Қазақстанда фосфор шикізатының қоры Жамбыл (Қаратау) және Ақтөбе (Шилісай) облыстарында бар.''
Фосфор сіріңке және улы химикаттар өндірісінде пайдаланылады.
Ақ, қызыл фосфор Н<sub>3</sub>РО<sub>4</sub> алуда, жанғыш қоспалар дайындау үшін қолданылады.
::P+5HNО<sub>3</sub>конц = Н<sub>3</sub>РО<sub>4</sub>+5NО<sub>2</sub>↑ +Н<sub>2</sub>О
==Тарихы==
Фосфорды алғаш ашқан – Гамбургтік алхимик Геннинг Бранд(1669 ж). Басқа да [[алхимик]]тер тәрізді Бранд қарттарды жасартып, сырқаттарды жазатын өмір элексирі мен асыл емес металдарды алтынға айналдыратын философиялық тасты табуға әрекет жасады. Брандты алға жетелеген адамдардың қамы емес, оның байлыққа құмарлығы болды. Ол жайлы бұл алхимиктің жасаған нағыз, әрі жалғыз табысының тарихи дәйектері куәландырады. Бір тәжірибенің барысында ол зәрді буландырып, алынған
Line 106 ⟶ 108:
<references/>
[[Санат:
[[Санат:Бейметаллдар]]
{{Chem-stub}}
Line 113 ⟶ 115:
[[af:Fosfor]]
[[an:Fosforo]]
[[ar:فسفور]]
[[ast:Fósforu]]
[[az:Fosfor]]
[[be:Фосфар]]
[[bg:Фосфор]]
[[bn:ফসফরাস]]
[[bs:Fosfor]]
[[ca:Fòsfor]]
[[co:Fosfaru]]
[[cs:Fosfor]]
[[cv:Фосфор]]
[[cy:Ffosfforws]]
[[da:Fosfor]]
[[de:Phosphor]]
[[dv:ފޮސްފަރަސް]]
[[el:Φωσφόρος]]
[[en:Phosphorus]]
[[eo:Fosforo]]
[[es:Fósforo]]
[[et:Fosfor]]
[[eu:Fosforo]]
[[fa:فسفر]]
[[fi:Fosfori]]
[[fr:Phosphore]]
[[frr:Phosphor]]
[[fur:Fosfar]]
[[ga:Fosfar]]
[[gl:Fósforo (elemento)]]
[[gv:Fosfaar]]
[[hak:Lìn]]
[[haw:Pokepola]]
[[he:זרחן]]
[[hi:फास्फोरस]]
[[hif:Phosphorus]]
[[hr:Fosfor]]
[[ht:Fosfò]]
[[hu:Foszfor]]
[[hy:Ֆոսֆոր]]
[[id:Fosfor]]
[[io:Fosfo]]
[[is:Fosfór]]
[[it:Fosforo]]
[[ja:リン]]
[[jbo:sackycmu]]
[[jv:Fosfor]]
[[ka:ფოსფორი]]
[[kn:ರಂಜಕ]]
[[ko:인]]
[[ku:Fosfor]]
[[kv:Фосфор]]
[[la:Phosphorus]]
[[lb:Phosphor]]
[[lij:Fosforo]]
[[lt:Fosforas]]
[[lv:Fosfors]]
[[mdf:Палыкандор]]
[[mi:Pūtūtae-whetū]]
[[mk:Фосфор]]
[[ml:ഫോസ്ഫറസ്]]
[[mr:स्फुरद]]
[[mrj:Фосфор]]
[[ms:Fosforus]]
[[nds:Phosphor]]
[[ne:फस्फोरस]]
[[nl:Fosfor]]
[[nn:Fosfor]]
[[no:Fosfor]]
[[nov:Fosfore]]
[[oc:Fosfòr]]
[[pa:ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ]]
[[pl:Fosfor]]
[[pnb:فاسفورس]]
[[pt:Fósforo]]
[[qu:Phusphuru]]
[[ro:Fosfor]]
[[ru:Фосфор]]
[[scn:Fosfuru]]
[[sh:Fosfor]]
[[si:ෆොස්පරස්]]
[[simple:Phosphorus]]
[[sk:Fosfor]]
[[sl:Fosfor]]
[[sq:Fosfori]]
[[sr:Фосфор]]
[[stq:Phosphor]]
[[sv:Fosfor]]
[[sw:Posferi]]
[[ta:பாசுபரசு]]
[[te:భాస్వరము]]
[[tg:Фосфор]]
[[th:ฟอสฟอรัส]]
[[tl:Posporo (elemento)]]
[[tr:Fosfor]]
[[ug:فوسفور]]
[[uk:Фосфор]]
[[ur:شبتاب]]
[[uz:Fosfor]]
[[vi:Phốtpho]]
[[war:Fosforo]]
[[xal:Сүүмг]]
[[yi:פאספאר]]
[[yo:Phosphorus]]
[[zh:磷]]
[[zh-yue:磷]]
| |||