Шаған (ағаш): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Luckas-bot (талқылау | үлесі) ш r2.7.1) (Боттың үстегені: hy:Հացենի |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[File: Fraxinus excelsior tree.jpg |thumb| alt=A.| ''[[Шаған ағашы]]'']]
[[File:Koeh-062.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Шаған ағашы]]'']]
{{Taxobox
'''Шаған''' (Fraxіnus) — зәйтүн тұқымдасына жататын, жапырағы түсетін ағаш. [[Солтүстік]] жарты шардың қоңыржай және субтропиктік аймақтарында, кейде [[Азия]] мен [[Америка]]ның тропиктік аймақтарында кездесетін 70-ке жуық түрі белгілі. [[Қазақстан|Қазақстанның]] оңтүстік облыстарындағы таулардың, ормандардың, өзен жағаларындағы су жайылымдарында өсетін 4 түрі бар. Соның ішінде саябақтарда, көшелерде қолдан өсірілетін түрі — сириялық Шаған(F. syrіaca). Оның биіктігі 30 м-дей, бұтақтары цилиндр пішінді, қабығы қоңыр сұр түсті. Бүрлері қоңырқай немесе қара, қысқа түкті, жапырақтарының Ұзындығы 25 см, бір — үштен жұпталып шығады, шеті ара тісті, үстіңгі беті қанық жасыл, астыңғы жағы ақшыл келеді. Гүлдері желмен тозаңданады, қос жынысты кейде полигамды (бір гүлінде аталық та, аналық та немесе екеуі де болады), шашақ гүлшоғырына топталған. Гүлшоғыры ұзын, сәл төмен қарай иіліп тұрады, олар алдыңғы жылдан қалған жапырақ қолтығында жетіледі. Маусым айында гүлдеп, жемісі шілдеде піседі. Жемісі — эллипс пішінді, шеті ойық келген жаңғақша. Шағанның қатты әрі серпімді сүрегі кеме, темір жол вагонын, ұшақ жасау өнеркәсібінде және ағаш бұйымдарын жасауда қолданылады. Еуропа Шағанынан (F. ornus) манна (тәтті шырын, іш қатып қалғанда ішеді) алынады. Ал қытай Шағаны (F. chіnensіs) ақ балауыз бөліп шығарады, сондықтан оны шырақ жасау және медицинада, парфюмерияда, тоқыма өнеркәсібінде пайдалану үшін өсіреді. <ref>[[Қазақ Энциклопедиясы ]], 9 том 18 бөлім</ref>▼
| name = Шаған
| image = Fraxinus excelsior tree.jpg
| image_width = 250px
| image_caption = Шаған ағашы
| regnum = [[Plant]]ae
| divisio = [[Flowering plant|Magnoliophyta]]
| classis = [[Dicotyledon|Magnoliopsida]]
| ordo = [[Fagales]]
| familia = [[Betulaceae]]
| genus = '''''Betula'''''
| genus_authority = [[Carolus Linnaeus|L.]]
| subdivision_ranks = Species
| subdivision =
''Many species;''<br />
''see text and [[Betula classification|classification]]''
}}
▲'''Шаған''' ({{lang-la|Fraxіnus}}) — зәйтүн тұқымдасына жататын, жапырағы түсетін ағаш. [[Солтүстік]] жарты шардың қоңыржай және субтропиктік аймақтарында, кейде [[Азия]] мен [[Америка]]ның тропиктік аймақтарында кездесетін 70-ке жуық түрі белгілі. [[Қазақстан|Қазақстанның]] оңтүстік облыстарындағы таулардың, ормандардың, өзен жағаларындағы су жайылымдарында өсетін 4 түрі бар. Соның ішінде саябақтарда, көшелерде қолдан өсірілетін түрі — сириялық Шаған(F. syrіaca). Оның биіктігі 30 м-дей, бұтақтары цилиндр пішінді, қабығы қоңыр сұр түсті. Бүрлері қоңырқай немесе қара, қысқа түкті, жапырақтарының Ұзындығы 25 см, бір — үштен жұпталып шығады, шеті ара тісті, үстіңгі беті қанық жасыл, астыңғы жағы ақшыл келеді. Гүлдері желмен тозаңданады, қос жынысты кейде полигамды (бір гүлінде аталық та, аналық та немесе екеуі де болады), шашақ гүлшоғырына топталған. Гүлшоғыры ұзын, сәл төмен қарай иіліп тұрады, олар алдыңғы жылдан қалған жапырақ қолтығында жетіледі. Маусым айында гүлдеп, жемісі шілдеде піседі. Жемісі — эллипс пішінді, шеті ойық келген жаңғақша. Шағанның қатты әрі серпімді сүрегі кеме, темір жол вагонын, ұшақ жасау өнеркәсібінде және ағаш бұйымдарын жасауда қолданылады. Еуропа Шағанынан (F. ornus) манна (тәтті шырын, іш қатып қалғанда ішеді) алынады. Ал қытай Шағаны (F. chіnensіs) ақ балауыз бөліп шығарады, сондықтан оны шырақ жасау және медицинада, парфюмерияда, тоқыма өнеркәсібінде пайдалану үшін өсіреді. <ref>[[Қазақ Энциклопедиясы ]], 9 том 18 бөлім</ref>
==Сілтемелер==
*[[Өсімдіктер]]
| |||