Өрік: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш r2.7.2) (Боттың түзеткені: pt:Damasqueiro |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
22-жол:
Мұның бұрынғы [[СССР]]-да 4 түрі бар: [[Сибирь]] өрігі, [[монғол өрігі]], [[қара өрік]] және кәдімгі өрік. Өріктердің кептірілген жемістері (өрік, [[құрағы]], шапталы) және консервісі тамаққа жұмсалады. Өріктің негізгі сорттары: «[[Қызылбет]]», «[[Амброзия]]», «[[Луиза]]», «[[Шалах]]», «[[Хосровшам]]», «[[Хурмаи]]», «[[Бұхара]]», «[[Товарищ]]», «[[Ансу]]» және т. б.
== Өсімдік туралы ==
Өрік – раушангүлдер тұқымдасы, сүйекті жемістер тобына жататын өсімдік. Жабайы түрі Қазақстанның Жоңғар Алатауында кездеседі, сондықтан өріктің Отаны – [[Қазақстан]] деп айтуымызға әбден болады. [[Шығыс]], [[Орта Азия]], [[Кавказ]] аймақтарында таралған. [[Еуропаға абрикос Армениядан]] келгендіктен, өріктің отаны деп саналған. Латынша «armeniacus» деп аталуы да осы себептен. Ал [[француздар]] өріктің атауын өз ыңғайына келтіріп «abricot» атын берсе, соңғы атауы немістердің «Abrikosse» сөзінен алынып, орысша «Абрикос» аталып кеткен. Өріктің 8-ге жуық түрі, 20 жуық сұрыпы бар. Қазіргі кезде өрік барлық тропикалық және субтропикалық аймақтарда өсіріледі. АҚШ-та, Австралияда да өседі. Өрікті экспортқа ең көп көлемде шығаратын Иран мен Түркия. Өрік ағашының биіктігі 5-12 м, кейде тіпті бұтатектес өсімдік. Сұрыпына қарай жапырағы жұмыртқа, жүрек, домалақтау пішінді, жиектері аратісті. Гүлі ақ, қызғылт түсті, жағымды хош иісі болады. Наурыз-сәуір айларында гүлдеп, шілде айында жеміс береді. Жемісі сарғыш-қызыл, жұмсағы тығыз, ортасында сүйегі бар. Дәмді, тәтті. Жылда жеміс береді. Өрік ағашы 100 жылға дейін өмір сүреді, 25-40 жыл жеміс береді.
Өрікті тұқымнан және вегативтік тәсілмен қалемшелеу, ұластыру арқылы көбейтеді. Көктемде егеді. Отырғызғаннан кейін 3-4 жылы жеміс бере бастайды. 5-ші жылы 3-5 кг, 7-ші жылы 15-20 кг, ал 15-20 жылы 60-100 кг-ға дейін жеміс береді. Кавказда, Орта Азияда бір ағаштан 300-400 кг жеміс беретін сұрыптары бар.
Өрік – жылусүйгіш өсімдік. Өрік желсіз, ық және күн көзі мол түсетін жерде жақсы өседі. Құрғақшылыққа төзімсіз. Қырқу-кесу жұмыстарын күзде жүргізеді. Көң және минералды тыңайтқыштармен қоректендіріп тұрған абзал.
== Қолданылуы ==
Өрік ағашының өнімі – пайдалы [[тәтті]] жемістердің бірі. Өрік [[қантқа]],[[органикалық қышқылдарға]], [[ферменттерге]], [[өзектерге]], [[илік]], [[азотты]] және [[пектинді]] заттарға, [[С]], [[В1]],[[ Р]], [[РР]] дәрумендеріне, [[каротинге]], [[флавоноидтарға]], сонымен қатар минералды заттар мен микроэлементтерге бай. Кептірілген өріктің құрамында калий мен қант көп болады.
Өрікті жүрек, бүйрек ауырғанда, анемияға, жүйке ауруларына пайдасы бар. Кептірілген өрікті несеп айдағанға қолданады.
Өріктен тосап, шырын, мармелад жасайды, десерт ретінде қолданады.
== Өрік туралы тақпақ ==
Қалайтыны жылылық,
Гүл ашады құбылып.
Ерте гүлдеп, суыққа
Қалар кейде ұрынып.
Пайдалы оның тосабы,
Тағамдарға қосады.
Өрік жесең бал қосып,
Жөтеліңді басады.
== Тағы қараңыз ==
== Сілтемелер ==
* [http://www.gulstan.kz/ Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт]
== Пайдаланылған әдебиеттер ==
Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Жемістер: Дидактикалық материал. - Алматы, 2011. - 16 б;ISBN 978-601-7237-31-8
<references/>
* Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев.
* К. Аяпов
| |||