|
<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы ]], 9 том 18 бөлім</ref>
«Шайтан...»,«Мұңлы шайтан-құдайдыңҚұдайдың қуған жаны» - Абайдың 1898 ж. М. Ю. Лермонтовтың«Демон»поэмасынан тәржімелеген үзінді өлеңі. Әрқайсысы 4 тармақты 10 шумақтан тұрады, Абай орыс ақыны поэмасының бастапқы екі белімін түгел алып, сөз қосып, еркін аударған. Лермонтов өз поэмасында демонды символ ретінде алып, сол өршілдікпен, бейіштен қуылған әзәзіл, перінің бейнесі арқылы тәкаппарлықтың, еркіндік іздеудің шегі бар, шексіз болса, қайғыға ұшыратады деген ойды аңғартқан. Қарсылық жасағаны үшін құдайдың лағынетіне душар болған пері өлмес өмір, сарқылмас қайрат-күшке қолы жетсе де, адамға не қиянат жасап жүрсе де, еш нәрсеге қуана да, сүйсіне де алмайды. Абай дастанын «Печальный демон, дух изгнания, летал над грешною землей» деп басталатын, періні тұжырымды сипаттайтын поэманың кіріспесін тәржімелесе, Лермонтов ой түйіндерін нақты түрде жеткізеді. Қазақ ақыны аударма өлеңнің аяғын өзінше қайырып, шайтанның аузына: «Ақылға, өмірге де адам кенде, Өлмес өмір, қайрат, күш - бәрі менде, Күнінде жүз қуанып, күліп жүрген, Осы адам уайымсыз не еткен бенде?..» - деген сөздерді салады. Лермонтов дастанында шайтан айтатын сөздерінен бұған біраз үндес келеді деп: «Что люди? Что их жизнь и труд? Они прошли, они пройдут...», Деген жолдарды айтпасақ, басқадай мағынасы сәйкес сөздер кездеспейді. Өлең 11 буынды қара өлең үлгісімен (-а, -а, -б, -а) кестеленген. Алғашқы рет 1909ж. С-.Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Абай Құнанбайұғылының өлеңі» атты жинақта жарияланды. Өлең басылымдарында аздаған текстол. өзгерістер кездеседі. 1945 жылғы басылымында 1- шумақтың 2-жолы «Күнәлі жерге кез келіп бір ұшқаны» делінсе, кейінгі басылымдарда бұл жол «Күнәлі жер кез келіп бір ұшқаны» ретінде қабылданған. 1933, 1945, 1954 жылғы жинақтарда 2-шумақтың 3-жолы «Жылы жүзбен жұлдыздар жылжып жүзіп» болса, 1957, 1977 жылғы жинақтарда бұл жол Мүрсейіт қолжазбалары мен 1909 жылғы басылым негізінде «Жылы жүзбен жұлдыздар жылжып жүріп» деп алынған. Мүрсейіт қолжазбаларында, 1954 жылғы жинақта 6- шумақтың 2-жолы «Өлмес, өшпес өзіне заман жетті» түрінде берілсе, 1945, 1957, 1977 жылғы басылымдарда 1909 жылғы басылым бойынша «Өлмес, өшпес өзіне көзі жетті» болып қабылданған.<ref> Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref>
==Сілтемелер==
*[[Құдай]]
|
