Долана: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
17-жол:
|subdivision = See text
|}}
== Өсімдік туралы ==
Долана – Қазақстанның таулы аймақтарында жиі кездеседі. [[Раушан]] [[гүл]]ділер тұқымдасына жатады. Табиғатта мыңнан астам түрі болғанымен, оның 200-ге жуығы ғана кең таралған. Тікенекті бұталы өсімдік немесе шағын ағаш түрінде кездесетін долананың биіктігі шамамен 2-8 м болып келеді. Жапырақтарының ұзындығы 6 см, ені 4-5 см көлемінде. Барлық сұрыптары көктемде қалың гүл ашады. Гүлдері қызыл, ақ, қызғылт түсті болады. Мамыр айының соңында гүлдері шыға бастайды да, маусымның ортасына таман гүлдеп бітеді. Гүлдегеннен кейін кішігірім қызыл, сары, кейде қара түсті домалақ жеміс береді. Жас көшеті жеті жылдан кейін ғана жеміс салады. Долананың шаң мен газға төзімділігін және ауа тазартатын қасиетін ескере отырып, оны қала көшелеріне молынан егеді. Бірақ, қала көшелеріне егілген долананың жемісін жеуге болмайды. Бойы аса биік емес, әрі тікенекті болғандықтан долананы көбінесе жасыл қоршау жасауға қолданады. Жаз айларында қырқып-пішіндеуге болады. Өсуі жай болғанымен, долана төзімді ағаш болып саналады.
Дәрілік мақсатта долананың жемісі мен гүлін пайдаланады. Доланадан жасалған дәрілер орталық жүйке жүйесін тыныштандырады, жүрек бұлшық еттеріне күш береді, жүрек пен мидағы қан айналымын жақсартады.
==Күтімі==
Кез-келген [[бақ]]тың топырағында тамырланып өсе береді. Ашық күн көзінде өскенді қалайды. Жаздың ыстық күндерінде судың жетіспеушілігіне шыдамды, әрі [[қыс]]қы суыққа да төзімді.
==Көбейтілуі==
Тұқымы және қалемшелері арқылы көбейтіледі. Сұрыпты түрлерін арнайы жылыжайларда ғана көбейтеді.
== Долана туралы тақпақ ==
Төзімді [[ағаш]] долана,
Ыстыққа да, суыққа.
Тазартады [[ауа]]ны,
Балақай, мұны ұмытпа!
Жапырағы жайқалып,
Долана ағаш тұр гүлдеп.
Піскеннен соң дәндерін
Теріп жегін бір-бірлеп.
'''Долана ''' (''Crataegus'') – [[раушангүлділер тұқымдасы|раушангүлділер тұқымдасына]] жататын [[бұта]] не [[ағаш]]. Долананың [[Америка]] мен [[Еуразия|Еуразияның]] қоңыржай белдеулерінде кездесетін 200 (кей деректерде 1000-нан астам) түрі бар. [[Қазақстан]]да 7 түрі [[Алтай]], [[Тарбағатай]], Іле және Жетісу (Жоңғар) Алатауында кездеседі. Көбірек тарағаны – алқызыл долана (C. sangvіnea). Жарық сүйгіш, аяз бен құрғақшылыққа төзімді, [[топырақ]] талғамайды. Бұтақтары тікенді, кейбір түрлері тікенсіз болады, биіктігі 1 – 4 м. Жапырақтарының жиегі тілімденген. [[Мамыр]] – [[шілде]]де гүлдеп, жемісі тамыз – қыркүйекте піседі, [[жеміс]]і қыста ағаш басында тұра береді. Гүлі ақ немесе қызғылт, қызыл, жартылай шатырша не қылқан тәрізді [[гүлшоғыр|гүлшоғырын ]] түзеді, қос жынысты. [[Жеміс|Жемісі]] – жидек, ұсақ, алқызыл, сары не қара түсті, 1 – 5 сүйекті, кейбір түрі жеуге жарамды, [[витамин|витаминге]] бай. Тұқымынан көбейеді. [[Ара]]лар арқылы тозаңданып, [[жануарлар]] арқылы таралады. Долананың 50-ге жуық түрлері қолдан өсіріледі. Долана [[медицина|медицинада]] дәрі-дәрмек жасауда пайдаланылады.
== Сілтемелер ==
==Пайдаланылған әдебиет==▼
* [http://www.gulstan.kz/ Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт]
▲==Пайдаланылған әдебиет</span>==
Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Жидектер: Дидактикалық материал. - Алматы, 2011. - 16 б;ISBN 978-601-7237-31-8
<references/>
<ref > Қазақ энциклопедиясы</ref>
<references/>
| |||