Уикипедия

Гарвард университеті: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
32-жол:
}}
 
'''Гарвард университеті''' – ({{lang-en|Harvard University}}) [[1636 жыл|1636 жылы]] [[Массачусетс штаты |Массачусетс штатының]] [[Кэмбридж (Массачусетс)|Кэмбридж қаласында]] Массачусетс заңнамасымен қаланған жекеменшік, [[Айви Лигасы |Айви Лигасына]] кіретін зерттеуші [[Жоғары оқу орны|жоғары оқу орны]]. Гарвард [[АҚШ]]-тағы
<ref>{{Cite book|first1=Frederick |last1=Rudolph |title=The American College and University |year=1961 |page=3 |isbn=0820312851 |publisher=University of Georgia Press}}</ref>
жоғары оқу орындарының ішіндегі ең көнесі және АҚШ-тағы тұңғыш [[Корпорация|корпорация]] (ресми президенті және басқа жұмысшылар тағайындалған).
52-жол:
''Гарвард Университет Кітапханасы'' (Harvard University Library) АҚШ академиялық институттары арасындағы ең ірісі және әлемдегі ең үлкен [[Кітапхана|кітапханаларының]] бірі.<ref name="largestlibs"/><!--cite needed for one-of-in-world-->
 
''Гарвард Кримсон'' (Harvard Crimson) ''"АҚШ-тағы Ұлттық Солледж Спорт Ассоциясында"'' Айви Лигасы колледждерінің арасында бірінші болып [[Спорт|спорттың]] 41 түрінен жарысқа қатысады. Гарвардтың спорт жарыстарындағы негізгі бәсекелесі – әйгілі [[ЕйлЙель Университетіуниверситеті]], әсіресе "дәстүрлі АҚШ футболынан" - ''The Game'' деп аталады. Алайда ''Гарвард - ЕйлЙель Регатта'' (Harvard–Yale Regatta) бәсекелестігі АҚШ футдол бәсекелестігінен де бұрын болған. Гарвард – ЕйлЙель бәсекелестігіне қарамастан, екі жыл сайын осы екі университеттің ''Track және Field'' спорт топтары бірігіп, [[Ұлыбритания|Британияның]] атақты [[Оксфорд университеті|Оксфорд]] және [[Кэмбридж университеті|Кэмбридж]] университеттерінің спорт топтарына қарсы ойнайды. Бұл, дүниежүзіндегі халықаралық деңгейдегі ең көне әуесқой бәсекелестік.
<ref>{{cite web|title=Yale and Harvard Defeat Oxford/Cambridge Team|url=http://www.yalebulldogs.com/sports/w-track/recaps/041009aac.html|publisher=Yale University Athletics|accessdate=9/13/2011}}</ref>
 
71-жол:
===19-ғасыр===
====Дін және философия====
Унитарлықтардың белсенділігінен [[1805 жыл|1805 жылы]] Гарвард колледжі [[Секуляризация|секуляризацияға]] ұшырады. [[1850 жыл|1850 жылы]] Гарвард "[[Унитарлы мемлекет|Унитарлы Ватикан]]" болды. "[[Либерализм|Либералдардың]]" (Унитарлықтар) [[Саясаткер|федералдармен]] байланыс орнатып, құпия орталықтар мен институттар құруды бастағандары олардың жергілікті және [[Саяси билік|саяси биліктерін]] күшейтіп, ''Бостон Брахмин'' (Boston Brahmin) класына жол ашты. Осы қозғалысқа [[Теология|теологиялық]] [[Консерватор|консерваторлар]] баспалық БАҚ-ты және басқа да ашық дебаттарды қолданып, қарсылықтарын білдіріп, [[Демократиялық саяси жүйе|демократтардың]] конгрегаттық дәстүрлер мен ''республикандық саясатқа'' қарсы болғанына наразылықтарын білдірді.<ref>Neil Brody Miller, "'Proper Subjects for Public Inquiry': the First Unitarian Controversy and the Transformation of Federalist Print Culture", ''Early American Literature'' 2008 43(1): 101–135</ref>[[1846 жыл|1846 жылы]] ''Луиз Агассиздің'' жаратылыстану лекциялары [[Нью-Йорк]] пен Гарвард Колледжінде жоғары дәрежеде бағаланды. Агассиздің ерекше әдісі идеалисттер мен американдықтардың "Алла қолымен жасалған Табиғат" пен "интеллектуалдардың тіршілігін" түсінуге қосқан үлестерінің зор екенін талқылайды. Агассиздің [[Ғылым|ғылымға]] көзқарасы [[Бақылау|егжей-тегжейлітегжЙельі бақылау]], [[Интуиция|интуиция]], және [[Жорамал|жорамалдауды]] қолданып, Алланың кез келген феноменді мақсат-жоспармен жасағанын баяндайды. Ал тірі жандыларды түсіндірерде Агассиз өз дәлелдеріндегі материялардың пішіндеріне негізделген. Бұндай екі түрлі көзқарас шотландтық Томас Рейд пен Дугалд Стюарттың "Рационалды ойлау ақиқаты" (Common Sense Realism) еңбектерімен байланыстырады, екеуінің де еңбектері Гарвард [[Оқу бағдарламасы|сабақ оқыту бағдарламасында]] бар еді.
Сол кездері Гарвард кампусында Агассиз бен [[Платон]] көп айтылып жазылатын, себебі Гарвард студенттері Агассиз еңбектерінен басқа ''Ралф Кудуорз'' бен ''Жон Норристің'' Платон трактаттарын (Platonic treatises) және ''Cэмуйл Колериджтің'' ''Қиял көңілі'' (Romantic vein) деген еңбегін көп оқыған. Гарвард кітапханасының дерегіне сүйенсек, Платон және оның ізбасарларының және осы заманның Қиялшылының әйгілі болғандығы сонша – тіпті классикалық философтар мен деистикалық Шотланд мектебіне тең болған. <ref>David K. Nartonis, "Louis Agassiz and the Platonist Story of Creation at Harvard, 1795–1846", ''Journal of the History of Ideas'' 2005 66(3): 437-449, [http://www.jstor.org/stable/3654189 in JSTOR]</ref>
 
84-жол:
''Джейс Брайт Конант'' (президент, [[1933 жыл|1933]]-[[1953 жыл|1953]]) [[Ғылыми-зерттеу институты|ғылыми-зерттеу]] жүргізетін институттар арасында [[Стипендия|стипендиялық]] силықтар ұсынуды іске қосты. Ол жоғарғы білімді байлардың ғана мүмкіндігіне емес, кез келген [[Ақыл|талант, қабілеті]] бар жастың мүмкіндігі ретінде қарастырғандықтан, ол талантты жастарды анықтау мен қолдау жұмысына көп үлес қосты. [[1943 жыл|1943 жылы]] Конант өзінің жұмыскерлеріне мектептегі және жоғарғы оқу орындарындағы орташа білім қандай деңгейде болу керек екендігін анықтауды тапсырды. Осы тапсырма бойынша, [[1943 жыл|1943 жылы]] шыққан баяндама аясында Америка білім беру тарихындағы ең маңызды манифесттерінің бірі болып табылады. <ref>Anita Fay Kravitz, "The Harvard Report of 1945: An historical ethnography", Ph.D. dissertation, University of Pennsylvania, 1994, 367 pages; AAT 9427558</ref>
 
[[1945 жыл|1945]]-[[1960 жыл|1960]] жылдар арасында жаңа студенттер қабылдау ережелерін өзгерте отырып, қабылданатын түлектер [[Жан-жақты білім|жан-жақты]] болуды енгізді. Енді унивеситет тек [[Жаңа Англия|Жаңа Англияның]] бай отбасыларынан шыққан жекеменшік мектептерде оқыған оқушылар ғана емес, орташа және басқа да отбасыларда тәрбиеленген мемлекеттік мектептерді бітірген оқушылар да Гарвардта білім алуға мүмкіндіктері пайда болды: алайда ЕврейлерЕврЙельер мен Католиктердің қабылдануы [[Афроамерикадық |Афроамерикадықтар]], [[Азия|Азияттықтар]] мен [[Латын Америкасы|Испандықтарға]] қарағанда әлде-қайда көп болды. <ref>Malka A. Older. (1996). [http://www.thecrimson.com/article.aspx?ref=217911 Preparatory schools and the admissions process]. [[The Harvard Crimson]], January 24, 1996</ref>
 
====Бикеш студенттер====
171-жол:
Екі кампусты байланыстыратын Чарлс Өзенімен асып өтетін Жон Уеекс Көпірі (John W. Weeks Bridge) бар. Бұл көпір тек адамдардың жаяу жүрулеріне арналған. Гарвард Медица Мектеді, Гарвард Тіс Мектебі, және Гарвард Қоғам Денсаулық Мектебі кампустың "Longwood Medical and Academic Area" деген жерде орналасқан. Бұл шамамен Бостонның солтүстік-батысы мен Кэмбридждің солтүстігі.
<ref name="Campus"/><ref>{{cite web|url=http://www.masco.org/transit/ptsM2.htm |title=M2 Cambridge Shuttle |publisher=MASCO |accessdate=August 28, 2010}}(dead link|date=October 2011)</ref>
Әр жатақханың ішінде [[Асхана|тамақтанатын асхана]], [[Кітапхана|кітапхана]], [[Тәрбиеші|тәрбиешілер]], дәрс жаттықтырушылар және [[Күзету|күзетушілер]] бар. Жатаханаларды дұрыс қамтумен ЕйлЙель Университетіуниверситеті жәрдем еткен.
<ref>[http://www.exeter.edu./documents/Exeter_Bulletin/FA06_Men_Behind_the_Plan.pdf Biography] in the [http://www.exeter.edu/news_and_events/news_events_2086.aspx Exeter Bulletin](dead link|date=October 2011)</ref>
 
358-жол:
[[Сурет:Bright Hockey Center, Harvard.JPG|thumb|right| ''Гарвард-Корнелл'' университеттерің хоккей жарыс ойны, 2006]]
 
Гарвард жоғарғы оқу орны [[ЕйлЙель университеті |ЕйлЙель университетімен]] спорттың әр түрінен қызу [[Бәсеке|бәсекеде]]. [[1875 жыл|1875 жылдан]] бері екі университет үшін ең шулы және асыға күтетін кез күзгі [[АҚШ футболы|АҚШ футболының]] ойыны. Бұл ойын ''"The Game"'' деп аталады.
Гарвардтың АҚШ футдол тобы қазір кезіндегідей жақсы болмаса да ([[1920 жыл|1920 жылы]] ол ''"Rose Bowl Game"'' жарырсын жеңген), ЕйлменЙельмен болатын жарысы ерекше болып саналады. [[1903 жыл|1903 жылы]] салынған [[Гарвард Стадионы]] бүкіл АҚШ бойынша жаңалық болды. Сол кезде ЕйлЙель тобының ойыншысы, Уолтер Кэмп (Walter Camp) - АҚШ футболының атасы - Гарвард Стадионында ойыншылардың қауіпсіздігі ойластырмағандығын айтып, стадионды кеңейту керек екендігін ұсынған. Стадионды кеңейтуге мүмкіндік болмаған соң,[[1906 жыл|1906 жылы]] АҚШ футболындағы пасс беру ережелері өзгертілген. Бұл ереже АҚШ футболыл тарихында ең ірі ережере өзгерісі .
<ref>{{cite web|url=http://www.newsdial.com/sports/football/football-history.html |title=History of American Football |publisher=Newsdial.com |date= |accessdate=2010-08-29}}</ref><ref>Nelson, David M., ''Anatomy of a Game: Football, the Rules, and the Men Who Made the Game'', 1994, pp. 127–128</ref>
Гарвардтың бірнеше спорт кешендері бар. Мысалы, ''Lavietes Pavilion'' - баскетбол және басқа әртүрлі спорт түрлеріне арналған спорт кешені. Бұдан басқа, бес қабатты "MAC" (Malkin Athletic Center) спорт кешені Гарвардтың спортпен шұғылдануға арналған негізгі кешен. Бұның ішінде [[Олимпиялық ойындар|олимпиядалық талаптарға]] сай үлкен [[Бассейн|бассейн]], [[Дене жаттығулары|айробикаға]] арналған кішкентай бассейн, [[Велосипед|велосипед тебетін]] алаң, үш [[Тренажёр|тренажер бөлмесі]], [[Күрес|күрес залы]], [[Баскетбол|баскетбол алаңы]], және т.б. Гарвардтың атлетика баптаушылары осы кешенде жұмыс істейді.
 
Гарвардтың [[Академиялық есу|академиялық есу (rowing)]] бикештер тобы ''"Weld Boathouse"'' кешенінде, ал ерлер тобы ''"Newell Boathouse"'' кешенінде жаттығады. Ерлер тобы, қосымша, ''Гарвард-ЕйлЙель Регатта'' жарысына дайындалар кезде [[Коннектикут штаты |Коннектикут штатындағы]] Ledyard қаласында ''"Red Top"'' деген кешенде жаттығады. Гарвардтың [[Хоккей|хоккей]] тобы "Bright Hockey Center" кешенінде бапталады. Ал, Murr Center кешенінде Гарвадтың [[cквош |cквош]] және [[Теннис|теннис]] топтары жаттығады.
[[2006 жыл|2006 жылдан]] бері, АҚШ колледждері арасындағы Бірінші Дивизионындағы жарыстарда Гарвардтың 41 бикеш пен ерлер топтары жарысады. Бұндай жетістікке еш бір колледж қол жеткізбеген. Барлық Айви Лигасына кіретін университеттер сияқты Гарвард студенттерге атликалық грант тағайындамайды. <ref>{{cite web|url=http://www.hno.harvard.edu/guide/students/stu6.html |title=The Harvard Guide: Financial Aid at Harvard |publisher=Harvard University|date=2006-09-02 |accessdate=2010-08-29 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20060902182731/http://www.hno.harvard.edu/guide/students/stu6.html |archivedate = 2006-09-02}}</ref>
 
''Гарвард-ЕйлЙель Регатта'' тартысы ''The Game'' тартысынан 23 жыл бұрын басталған және екі палуанның ең алғаш қарсыластығы болып саналады. ''Гарвард-ЕйлЙель Регетта'' тартысы жыл сайын [[Маусым|маусым айында]] Коннектикут штатанның ''"Thames"'' өзенінде өтеді. Гарвардтың есуден (rowing) ерлер тобы АҚШ-тың ең мықты топтарының бірі болып саналады. Сонымен қоса, бүгін Гарвард Кримсонның ерлер хоккей, сквош, және фихтования топтары Корнеллдің топторымен ерекше тартысады. Жақында, Гарвардтың бикештер және ерлер топтары АҚШ-тың колледждері арасында болатын жырыста (NCAA Championship) жеңімпаз атанды. [[2003 жыл|2003 жылы]], Гарвард бүкіл АҚШ колледждер арасында теңізде кемемен жүзу жарысын жеңген.
1989 жылы Гарвардтың хоккей тобы алғаш рет АҚШ коллеждер арасында болған жарысты жеңді. Айви Лиганың колледждерінен бүкіл АҚШ колледері арасындағы бикештер жарыстарында алғаш жеңімпаз болған Гарвардтың лакросс бикештер тобы, [[1990 жыл|1990 жылы]].
 
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Гарвард_университеті» бетінен алынған