Шлезвиг-Гольштейн: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
48-жол:
 
== Тарихы ==
Археологиялық қазбалар деректері бойынша, қазіргі Шлезвиг-Гольштейн тұрғындары соңғы [[Мұз дәуірі]] кезенінен кейін аңшылар мен жинаушылардан құралған. Шамамен б.з.б. 4000 ж. бұл жерде диқаншылар пайда болады, олар өздерінен кейін 100-ден артық [[Мегалиттік құрылыстар|мегалиттік обалар]] қалдырды. Қола дәуірінен бастап жарты аралды солтүстіктен онтүстіке қарай жол кесіп өтеді, ол жолмен солтүстік [[ют|юттардың]] мал шаруашылық сауда керуені өткен. [[Халықтардың ұлы көші]] кезінде Шлезвиг-Гольштейн германдық тайпалардың эмиграциясын басынан кешкен. Солай III—V ғасырларда осы жерге Британ аралдарынан англ тайпалары, жарым-жарты ют, сакс тайпалары көшіп келген.
 
Орта ғасырлардың алғашқы кезеңінде Шлезвиг-Гольштейннің қазіргі тұрғындары 4 этникалық және тілдік группалардан тұрды: солтүстікте ют және даттар; солтүстік-батыста ( VII ғ. бастап) фриздер; шығыс және онтүстік-шығыста ( VII ғ. бастап) славян-ободриттер; онтүстік-батыста - сакстер өмір сүрген. [[Сакс]] тайпаларының бірі Хольстен атауынан жердің онтүстігі атау алған - Хольштайн (Гольштейн). XII ғасырдан бастап, немістердің Эльба үшін жіті миграциясы нәтижесінде, Шлезвиг-Гольштейннін шығыс және онтүстік-шығыс [[славян]] тұрғындары [[неміс]] мигранттарымен араласып, XV ғасырдың сонына қарай славян-ободриттер немістілді тұрғындар арасында тарап кетеді.
 
Орта ғасырларда осында феодалдық мемлекеттердің пайда болу үрдісі жүрді. Шлезвиг герцогтігі, немесі [[Ютландия|Онтүстік Ютландия]], алғашқыда Дания құрамында болған, бірақ кейінірек Ұлы Карлдың Саксон соғысынан кейін франктер мемлекеті құрамына енеді.
56-жол:
1490 жылы Гольштейн [[Гольштейн-Зондербург]] және [[Гольштейн-Готторп]] болып бөлінеді. Гольштейн-Зондербург [[Дания]] королі қарамағында қалып, Корольдық Гольштейн сияқты білгілі болған; кейін Гольштейн-Глюкштадт атпен танымал болды.
 
Гольштейн-Готторп Ольденбургтердін кіші тарауына берілді, оардыңолардың руыны Дания корольдері жатқан.
 
1721 жылы Дания халықаралық келісімдекелісімінде Шлезвиг герцогтігін даттық корольдігімен бірге мұрагерлік жолмен беру құқығын бекітті.
 
1761 жылы герцог Гольштейн-Готторпский Петр III атымен Россия императоры болып атанды. Петр III Гольштейн-Готторпские жерлерін қайтарып алу үшін Данияға шабуыл жоспарлады.
83-жол:
Голштин тұрғындары өздері Даниямен соғысты жалғастыруға әрекеттенді, бірақ Иштед түбінде 1850 жылдың 24-25 шілдесінде женіліс тапты. Олардың Пруссия жағынан қолдау табу ойлары іске аспады. Россия және Австрия бұйрығы бойынша, Прустік үкімет Ольмюцте, 1850 жылдың 29 қарашасында Шлезвиг-Гольштейндегі төнкеріс қозғалысын қолдауын тоқтатуға тиіс болды. Шлезвиг-голштинск уақытша үкіметі биліктен бас тартып, Гольштейнді австрийліктер, Шлезвигті даттар басып алды.
 
1852 жылы 8 наурызда, лондондық конференция кезінде, [[Англия]], [[Ресей]] и [[Франция]] дат монархиясының тиіспеушілік құқығын қабылдады (1852 жылдың лондондық протокол). 29 шілдеде германдық Одақтық сейм австрий-прусс-даттық келісімге қол қойып, неміс әскерлері Шлезвиг-Гольштейнді тастайды.
 
1853 жылы Фленсбургте Шлезвигке, [[Ицегое|Ицегоеда]] Гольштейнге сеймдер шақырылды. Әр [[сейм|сеймге]] мемлекетті басқарудың жаңа жүйесі ұсынылды: Шдезвиг Данияның жай ғана провинциясы болып қалды, ал Голштиния автономдық алып, бірақ дат монархиясының бөлінбес бөлігі болып қалды. Екі қаулы сеймдердің
маңмұқтауына қарамастан, король тарапынан қолданыстағы заң болып таңылды. Шлезвиг неміс тұрғындарының ызасына тиген себеп: неміс тілінің мектептер мен шіркеулерден қуылып, олардың орнына дат мұғалімдер мен пасторларының тағайындалуы Бұның бәрі герцогтіктерде антидаттық қозғалыстың қозуына себеп болды.
 
1854 жылы Дания мен герцогтіктерге ортақ сеймы бар ортақ конституция қабылданды. 1858 жылы 6 қараша Германдық Одақтық сейм жалпы конституция
Голштиния мен Лауэнбургтін автономдық құқықтарын бұзады деп шешті. Сол кезде дат үкіметінде Голштиния мен Лауэнбургке автономдық құқықтар беріп, бірақ Дания тәуелділігінде қалдыру және Шлезвигті [[Дания|Данияға]] толығымен қосу туралы ойлар туды. Осы қалыпта дат королі Фридрих VII 1863 жылдың 30 нуарызында бұйрық жариялады.
 
Германдық одақтық сейм бұл жарияны қате деп санап, 1863 жылы 1 қазан күні Голштинияға экзекуциялық әскер жіберу туралы шешім қабылдады. Дегенмен, 13 казанда Данияда жаңа конституция қабылданып, Шлезвиг түгелімен Дания құрамына енді.
 
Бұл кезде, 15 қазанда король Фридрих VII қайтыс болып, Ольденбургск үйінің корольдік тармағы сөнді. 1852 жылдың Лондондық протокол бойынша Дания және эльбтік герцогтіктерінің тағының мұрагері - ХристианХ[[ристиан IX Глюксбургский]] болып саналды. Бірақ, герцогтіктерде лондондық протоколдың заңдары жүрмеді, сондықтан Фридрих Августенбургский 19 қазанда Фридриха VIII атымен өзінің Шлезвиг-Гольштейн тағына отыратының жариялады. Германдық одақтық сейм король Христиан IX және герцог Фридрих VIII өтініші бойынша, Голштиния мен Лауэнбургке одақтақ контингенттін енгізілуін шешіп, тақ мұрагерлік туралы шешімді кейінге қалтырды. 27 желтоқсанда [[Эльмсгорн|Эльмсгорнде]] өткен халықтық жиналыс герцог Фридрихті мемлекетті басқаруға шақырды.
 
12 мыңдық саксон және ганноверлік әскер Германдық одақ комиссардармен герцогтіктерді басып алады, содан кейін герцог Фридрих VIII [[Киль|Кильге]] келіп өзін "жеке тұлға" ретінде жариялайды. Прус және австрийлік үкімет, өздерін лондондық протоколмен байланысын атап өтіп, сол келісімнің негізінде принц Фридрих Августенбургскиге Гольштейннен кетуге мәжбүрледі. Одақтық сейм [[Пруссия]] мен [[Австрия|Австрияның]] өтінішін елемеу себебінен, 1864 жылы Пруссия мен Австрия 48 сағат ішінде дат конституциясының жойылуын бұйырды. Дания бұл шешімнен бас тартты, сонымен прус және австрийлік әскерлер герцогтіктерге басып кіріп, 1864 жылғы Дат соғысы басталды. Дания бұл соғыста тез женіліс тапты. 1864 ж. 30 қазанда қабылданған келісім бойынша Дания Пруссия мен Австрияға Шлезвиг, Голштиния және Лауэнбургті берді.
Пруссия мен Австрияға Шлезвиг, Голштиния және Лауэнбургті берді.
 
Пруссия мен Австрия бұйрығы бойынша ганноверлік және саксон әскері Шлезвиг-Голштинияны тастап кетті. Содан кейін прус үкіметі ерекше прус комиссиясына (Kronsyndicat) Шлезвиг-Гольштейнде принц Августенбургскийдің тақ мұрагерлігі тұралы заңды тұжырым жасауға бұйрық берді.
Line 108 ⟶ 107:
1866 жылы (27 қыркүйек) Пруссия мен ұлы герцог Петром Ольденбургский келісім нәтижесінде, Петр ақша үшін тақтан бас тарты. 1867 жылы 12 қаңтарда Шлезвиг-Гольштейн прусстік провинция болып аталды.
 
1920 жылғы өткізілген [[плебисцит]] нәтижесінде Шлезвигтін солтүстік бөлігі [[Германия|Германиядан]] Данияға өтті.
 
1949 жылдан бастап Шлезвиг-Гольштейн- ФРГ құрамындағы жер.
Line 114 ⟶ 113:
== География ==
Шлезвиг-Гольштейн [[Ютландия]] жарты аралының онтүстігінде жатып, Даниямен солтүстікте, батыста [[Солтүстік теңіз|Солтүстік теңізбен]],
шығыста - [[Балтық теңізі|Балтық теңізімен]] және [[Мекленбург-Алдыңғы Померания|Мекленбург-Алдыңғы Помераниямен]], онтүстікте [[Төменгі Саксония]] [[Гамбург]] жерлерімен шектеседі. [[Балтық теңізі]] жағалауынан жерге [[Шлей]] [[бухта|бухтасы]] енеді.
 
== Экономика ==
Line 121 ⟶ 120:
 
== Политика ==
2005 жылдан 2009 жылдың қазанға дейін провинцияларда билікте [[ХДО]] мен [[ГСДП]] коалициясы болды. Шлезвиг-Гольштейн жерінің премьер-министрі Петер Гарри Карстензен (ХДО) болды. 2009 жылдың қыркүйегінде болған ландтагке сайлау нэтижесінде ХДО 31,5% дауыс жинап өз орнын сақтап қалады. ГСДП-ге елдің 25,4% ғана дауыс беріп, бұл соңғы жылдардағы ең төмен нәтиже болып табылады. Дауыстар бойынша үшінші орында 14,9% жинаған ЕДП. "Жасылдарға" 12,4% адам даусын берді, Солдар партиясын 6% сайлаушылар қолдады. Ландактегі жаңа саяси күштер пайда болу салдарынан, билейшу жаңа коалиция ХДО мен [[ЕДП]] пайда болды. 28 қазанда үкіметтін жаңа құрамы жарияланды, ал премьер-министр болып Петер Гарри Карстензен тағайындалды.<ref>[http://www1.ndr.de/nachrichten/landtagswahl_schleswig_holstein_2009/wahlshindex102.html Carstensen bleibt Ministerpräsident]{{ref-de}}</ref>
 
== Наука и образование ==