Арнайы әлеуметтену

Арнайы әлеуметтену — тұтас қоғамның және әлеуметтік процестердің белгілі дәрежеде тәуелсіз, өзіндік жүйелерін зерттейтін әлеуметтану ғылымының дербес салаларының жиынтық атауы. Арнайы әлеуметтену тұжырымын алғаш рет америкалық әлеуметтанушы Р. Мертон енгізген. Мақсаты — әлеуметтанулық білімнің эмпирикалық және теориялық бөлімдері арасындағы ерекше, белгілі дәрежеде тәуелсіз жүйелерін зерттеу. Әрбір әлеуметтанулық теория әртүрлі қоғамдар мен салаларды, институттар мен процестерді, олардың жалпы және өзіндік байланыстарын, сипаттарын, пайда болу жағдайларын қарастырады. Қазіргі әлеуметтануда арнайы әлеуметтік-психологиялық зерттеу салаларының бірнеше топтары пайда болған:

1. адамның негізгі қызмет ету формалары мен түрлерін зерттейтін салалар (бос уақыт әлеуметтануы, еңбек әлеуметтануы, тұрмыс әлеуметтануы, т.б.)
2. әлеуметтану және гуманитарлық ғылымдар шекарасында қалыптасқан салалар құқық әлеуметтануы, экономикалық әлеуметтануы, саясат әлеуметтануы, мәдениет әлеуметтануы, дін әлеуметтануы, т.б),
3. қоғамның әлеуметтік құрылымын, оның құрамдас бөліктерін және өзара қатынастарын зерттейтін салалар (әлеуметтік топтар теориясы, қала әлеуметтануы, ауыл әлеуметтануы, т.б.);
4. әлеуметтік институттар қызметін зерттейтін салалар (басқару әлеуметтануы, отбасы әлеуметтануы, білім беру әлеуметтануы,

ғылым әлеуметтануы, т.б.);