Арқалық (құрылыс)

Арқалық (голл. вalk) — құрылыста және машина жасауда қолданылатын білеу түріндегі құралымдық бөлшек. Негізінен темірбетоннан, металдан және ағаштан жасалады. Тірек санына және тірек бекітпелерінің орналасуына қарай А. бір аралықты, көп аралықты, консольді т.б. болып, ал көлденең қимасының түріне қарай тік бұрышты, тавролы (Т әрпі тәрізді), қос тавролы, қорапты т.б. болып бөлінеді (суретті қ.). Қос тавролы және қорап тәрізді А. салмаққа төзімділігімен және материалдың аз жұмсалуымен тиімді. А-тың жүк көтергіштігі түсетін күштің түріне, аралық ұзындығына, майыспайтындығы мен беріктігіне байланысты болады. Темір бетон А. тұтас және құрама етіп жасалады. Мұндай А-тар, әдетте, тұтас көп аралықты болып құралады әрі олардың қимасы тік бұрышты немесе тавролы пішінде болады. Құрамалы темір бетон А. жасауға қимасы тік бұрышты тавролы, қос тавролы т.б. бір аралықты А-тар кеңінен қолданылады. Құрылыста алдын ала кернеуленген темір бетон А-тар да кең тараған. Металл А. құрылыстың салмақ көп түсетін бөліктеріне қойылады. Тәжірибеде қимасы қос тавролы (прокаттық және құрамалы) және қорап тәрізді (құрамалы) болып келетін металл А-тарды пайдаланған тиімді. Ағаш А.бір аралықты және кесінді құралым түрінде арасы жақын аралықтарды жабуға тиімді болып есептелінеді. Ол тақтайдан, білеуден және бөренеден дайындалады. Егер аралық үлкен әрі салмақ көп түсетін болса, онда құрылысқа өзара сыналанған, желімделген бірнеше кесіндіден тұратын құрама ағаш А. қолданылады. А-тың беріктігі, салмаққа төзімділігі және орнықтылығы материалдар кедергісі заңы бойынша алдын ала есептеледі.