Аспергер синдромы
Аспергер синдромы – әлеуметтік әрекеттестіктің қатаң қиындықтарымен, ықыластың қайталамалы, стереотипті, шектелген репертуарымен сипатталатын дамудың бұзылуының бес себебінің бірі болып есептеледі. Аутизмнен ерекшелігі: сөйлеу және когнитивтік мүмкіндіктер сақталады. Сондай-ақ синдром ұқыпсыздықпен сипатталады.
Тарихы
өңдеуБұл синдром австриялық психиатр мен педиатр Ганс Аспергердің құрметіне аталған. Ол 1944 жылы өздерінің құрдастарынан физикалық ұқыпсыздықпен, шектелген эмпатиямен, таңбалы коммуникациямен ерекшеленетін балаларды сипаттаған. Аспергердің өзі «аутистикалық психопатия» терминін қолданған. 1981 жылғы баспада «Аспергер синдромы» деп атауды англиялық психиатр Лорна Уинг ұсынған. Синдромның заманауи концепциясы 1981 жылы пайда болған, дәріптеу кезеңінен соң 1990 жылдың басында диагностикалық стандарттар жасалды. Синдромның көптеген аспектілеріне орай біршама шешілміген сұрақтар бар. Бұл синдромның аутизмнен айырмашылығы әлі де анықталмағандықтан, оның қаншалықты таралғаны белгісіз. «Аспергер синдромы» атауын алып тастап, «аутистикалық спектрдің ауруы» диагнозын енгізіп, оның ауырлық дәрежесін көрсету ұсынылған еді. Синдромның нақты себебі анықталмаған. Жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде бұл ауруды генетикалық база туындатуы мүмкіндігі де ерекшеленген, бірақ генетикалық этиология және нейровизуализация анық жалпы патологияны теңестірмейді. Жеке емдеу түрі жоқ, күнделікті емдеу әдістерінің әсері шектелген. Көптеген балалардың жағдайы есейе келе жақсарады, бірақ әлеуметтік және коммуникациялық мәселелер сақталып қалуы мүмкін. Кейбір зерттеушілер мен Аспергер синдромымен ауыратын науқастар бұл сырқатты «емді қажет ететін ауру» деп емес, ерекше қасиет ретінде қарастырады. Ағылшын тілді елдерде «Аспергер синдромы», «Аспергер ауруы» немесе жай ғана Asperger’s деген терминдерді қолданады. «Синдром» немесе «бұзылыс» сөздерінің қайсысын қолдану керек жөнінде біріккен ой орнамаған.
Жіктелуі
өңдеуАспергер синдромы әлеуметтік арақатынастың және коммуникацияның бұзылыстарымен сипатталатын психологиялық жағдай, индивидтің дамуы мен оның қалыптасуына әсер ететін жалпы бұзылыстарға жатады. Басқа да аурулар секілді, бұл сырқат нәресте немесе ерте балалық шақ кезінен дамиды, орталық жүйке жүйесі мен биологиялық есеюмен тығыз байланыста болып, тұрақты ремиссия сатысымен сипатталады. Аутистикалық спектрдің басқа да төрт бұзылыстарының ішінде симптоматикасы жағынан Аспергер синдромына ең жақыны аутизм, бірақ оның симптомдары: коммуникацияның бұзылыстары мен ой дамуының жетіспеушілігі; Ретта синдромы және балалардың дезинтегралды бұзылысы аутизм сырқатымен ортақ ерекшеліктері болса да, ауруды тудыру себебі әр түрлі болуы мүмкін; «Дамудың басқа бұзылыстары» диагнозы басқа диагноздардың белгілері сәйкес келмегенде қойылады.
Жоғары функционалды аутизмнен айырмашылығы
өңдеуБастапқыдан-ақ «Аспергер синдромы» концепциясы жеке диагноз ретінде қалыптасуында көптеген методологиялық мәселелермен соқтығысқан, аутистикалық бұзылыстардың заманауи жіктелуі аутизмнің ашылу тарихымен тікелей байланысты. Баспасөздердің хабарлауынша, «Аспергер синдромы» жаңа 2013 жылғы DSM тізімі басылымынан шығарылып тастайды. Оның орнына «аутистикалық спектрдің бұзылыстары» диагнозы енгізіледі. Жоспарланған өзгерістер көптеген пікірталастар тудырғандықтан, «Аспергер синдромы» диагнозының синдромдар спектрін кеңейту жоспарлануда. Аспергер синдромы аутизммен салыстырғанда, когнитивті қызметтің жақсаруы байқалса да, Аспергер синдромының жоғары функционалды бұзылыстармен қыилысу дәрежесі анықталмаған. Аспергер синдромы мен аутизм диагноздарының тудыру себептері параметрлерінің айырмашылығы аз. Көптеген стандартты пікірлер бойынша Аспергер синдромы мен аутизм ауруларының себептері бір және бір бұзылыстың түрлі көрінісі болып саналады. 2008 жылғы баспаға шыққан аурулар жіктелуінде зерттеулер бойынша екі аурудың айырмашылығы жоқ, тек топтардың IQ-на байланысты деген тұжырым жасалған. Жоғары функционалды аутизммен салыстырғанда, Аспергер синдромы таңбалы бұзылыстартардағы дефицитпен, бірақ жақсы дамыған ауызша мүмкіндіктермен сипатталады. Аспергер синдромымен сырқаттанған және жоғары дәрежелі аутизм науқастарының IQ бірдей дәрежеде болғанымен, моторлы, көру-кеңістікті және орындаушы жүйелері де бір дәрежеде дамығаны анықталды.
Дереккөздер
өңдеуhttp://www.asperger-marriage.info/ru.html Мұрағатталған 6 наурыздың 2012 жылы.
http://samlib.ru/z/zawackaja_jana_julxewna/asperger.shtml
http://www.dsm5.org/ProposedRevisions/Pages/proposedrevision.aspx?rid=97#
http://ww1.cpa-apc.org:8080/Publications/Archives/CJP/2000/Oct/Classification.asp