Аустралия тілдері

Австралия тілдері - Австралия ежелгі тұрғындары мен кейіннен Европадан барған қонысшылардың тілдері.
Ресми тілі - ағылшын тілінің австралиялық түрі. Бұл тілде 15,5 млн. адам сөйлейді.
Басқа кең тараған тілдер:

  • италиялық - 317 мың
  • грек - 252 мың
  • кантон тілі - 245 мың
  • араб тілі - 244 мың
  • путунхуа - 220 мың
  • вьетнам тілі - 195 мың
  • испан тілі - 98 мың

Жергілікті халық - австалиялық аборигендер көптеген этникалық топтарға бөлінеді. Олардың ортақ тілі жоқ және ешқайсысында жазу болмаған. Олар бір-біріне және басқа семьяға жататын тілдерге ұқсамайды. Австралия тілдерінің дыбыстық құрамы да әр түрлі. Мысалы, аранта тілінде 13 фонема бар. Австралия тілдері сөзге сан жағынан біршама бай болғанымен, абстракт ұғымдаға кедей. Кей тайпалар бестен артық сан білмейді, кейбіреулерінде ғана білер ондық сан ұғымы бар. Австралия тілдеріндегі сөйлем құрылысы эргатив констукциялы.
Жергілікті тілдерде сөйлейтін адамдадың жалпы саны 56 мың.

Тіл Өздерінше атауы Адам саны Жіктеу
астралиялық аборигендардың ағылшын тілі Aboriginal English 488 индоевропа тілдері
атняматана Adnymathanha 107 пама-ньюнг тілдері
Алава Alawa 12 кунвинькус тілдері
аляварр Alyawarr 1 664 пама-ньюнг тілдері
анинтиляква Anindilyakwa 1 283 оңашаланған тіл
анматьерр Anmatyerr 1 002 пама-ньюнг тілдері
антикариня Antikarinya 6 пама-ньюнг тілдері
арапана Arabana 21 пама-ньюнг тілдері
Арнем-Ленд түбегінің және Дейли өзенінің тілдері Arnhem Land and Daly River Region Languages, nec 112 дейли тілдері
Арнем-Ленд түбегінің және Дейли өзенінің тілдері Arnhem Land and Daly River Region Languages, nfd 6 дейли тілдері
аранда Arrernte 2 835 пама-ньюнг тілдері
басқа австралиялық тілдер Australian Indigenous Languages, nfd 4 344 әр түрлі тілдер
пантяланг Bandjalang 95 пама-ньюнг тілдері
паньтьима Banyjima 100 пама-ньюнг тілдеі
пати Bardi 152 нюлнюл тілдері
патяла Batjala 7 пама-ньюнг тілдері
питяра Bidjara 12 пама-ньюнг тілдері
пилинарра Bilinarra 18 пама-ньюнг тілдері
пунупа Bunuba 114 пунуп тілдері
пурарра Burarra 1 074 пама-ньюнг тілдері
Кейп-Йорк жарты аралының тілдері Cape York Peninsula Languages, nec 302 пама-ньюнг тілдері
Кейп-Йорк жарты аралының тілдері Cape York Peninsula Languages, nfd 3 пама-ньюнг тілдері
таативуй Daatiwuy 21 пама-ньюнг тілдері
талапон Dalabon 15 кунвинь тілдері
талвангу Dhalwangu 53 пама-ньюнг тілдері
танкатти Dhanggatti 4 пама-ньюнг тілдері
тангу Dhangu, nec 15 пама-ньюнг тілдері
Тангу Dhangu, nfd 41 пама-ньюнг тілдері
тай-йи Dhay’yi, nfd 118 пама-ньюнг тілдері
Тувал Dhuwal, nec 3 пама-ньюнг тілдері
Тувал Dhuwal, nfd 141 пама-ньюнг тілдері
тувала Dhuwala, nec 4 пама-ньюнгские языки
тувала Dhuwala, nfd 69 пама-ньюнг тілдері
тувая Dhuwaya 326 пама-ньюнг тілдері
тияри Diyari 13 пама-ньюнг тілдері
Тяпукай Djabugay 28 пама-ньюнг тілдері
тямпаррпуйнгу Djambarrpuyngu 2 766 пама-ньюнг тілдері
тяпу Djapu 46 пама-ньюнг тілдері
тяррварк Djarrwark 4 пама-ньюнгские языки
тьинанг Djinang, nec 5 пама-ньюнг тілдері
тьинанг Djinang, nfd 178 пама-ньюнг тілдері
тьинпа Djinba, nec 3 пама-ньюнг тілдері
тьинпа Djinba, nfd 6 пама-ньюнг тілдері
калпу Galpu 167 пама-ньюнг тілдері
камилараай Gamilaraay 37 пама-ньюнг тілдері
каналпингу Ganalbingu 44 пама-ньюнг тілдері
каррва Garrwa 87 жекешелеген тіл
карували Garuwali 6 пама-ньюнг тілдері
киррамай Girramay 28 пама-ньюнг тілдері
китапул Githabul 20 пама-ньюнг тілдері
колумала Golumala 6 пама-ньюнг тілдері
куниянти Gooniyandi 418 пунуп тілдері
кумать Gumatj 236 пама-ньюнг тілдері
кумпайнкир Gumbaynggir 33 пама-ньюнг тілдері
кун-натпа Gun-nartpa 6 пама-ньюнг тілдері
кунтьейхми Gundjeihmi 7 кунвинькуские языки
купапуйнгу Gupapuyngu 251 пама-ньюнг тілдері
куринтьи Gurindji 592 пама-ньюнг тілдері
куринтьи Gurindji Kriol 4 пама-ньюнг тілдері
кууку-йимитирр Guugu Yimidhirr 783 пама-ньюнг тілдері
ивайтя Iwaidja 134 ивайтя
тяминтюнг Jaminjung 12 миндий тілдері
тяру Jaru 353 пама-ньюнг тілдері
тявойн Jawoyn 42 кунвинькус тілдері
тьинкулу Jingulu 43 миндий тілдері
кала-лагав-я Kalaw Kawaw Ya/Kalaw Lagaw Ya 1 216 пама-ньюнг тілдері
канаи Kanai 21 пама-ньюнг тілдері
каратярри Karajarri 28 пама-ньюнг тілдері
кариярра Kariyarra 10 пама-ньюнг тілдері
катутярра Kartujarra 26 пама-ньюнг тілдері
кауна Kaurna 34 пама-ньюнг тілдері
каятилт Kayardild 25 пама-ньюнг тілдері
кайтетье Kaytetye 145 пама-ньюнг тілдері
китя Kija 206 тяррак тілдері
Кимберли маңайының тілдері Kimberley Area Languages, nec 9 әр түрлі тілдер
коко-пера Koko-Bera 101 пама-ньюнг тілдері
криол Kriol 4 213 креол тілдері
куката Kukatha 25 пама-ньюнг тілдері
кукатя Kukatja 447 пама-ньюнгские языки
куку-ялантьи Kuku Yalanji 360 пама-ньюнг тілдері
кунпаланг Kunbarlang 19 кунвинькуские языки
куне Kune 40 кунвинькус тілдері
куниньку Kuninjku 88 кунвинькус тілдері
кунвиньку Kunwinjku 915 Кунвинькус тілдері
куук-тайорре Kuuk Thayorre 24 пама-ньюнг тілдері
кууку-яу Kuuku-Ya’u 13 пама-ньюнг тілдері
ламалама Lamalama 20 пама-ньюнг тілдері
латил Lardil 50 пама-ньюнг тілдері
ларракия Larrakiya 29 жекешеленген тіл
лиякалавумирр Liyagalawumirr 56 пама-ньюнг тілдері
луритя Luritja 1 480 пама-ньюнг тілдері
малак-малак Malak Malak 37 дейли тілі
малнгин Malngin 9 пама-ньюнг тілдері
Мангала Mangala 63 пама-ньюнг тілдері
мангаррайи Mangarrayi 15 кунвинькус тілдері
манкалили Manggalili 5 пама-ньюнг тілдері
маньтьильтярра Manyjilyjarra 170 пама-ньюнг тілдері
марингарр Maringarr 8 дейли тілдері
марра Marra 58 кунвинькус тілдері
маррангу Marrangu 11 пама-ньюнг тілдері
марритийел Marrithiyel 6 дейли тілдері
мату-вангка Martu Wangka 649 пама-ньюнг тілдері
маунг Maung 261 ивайтя тілдері
маяли Mayali 173 кунвинькус тілдері
мериам-мир Meriam Mir 212 папуас тілдері
миривунг Miriwoong 208 тяррак тілдері
мутпурра Mudburra 47 пама-ньюнг тілдері
муррин-пата Murrinh Patha 1 832 дейли тілдері
мурувари Muruwari 3 пама-ньюнг тілдері
на-кара Na-kara 51 кунвинькус тілдері
нарунка Narungga 24 пама-ньюнг тілдері
нтьеппана (кунавитьи) Ndjébbana (Gunavidji) 241 пама-ньюнг тілдері
нгаанятяра Ngaanyatjarra 1 000 пама-ньюнг тілдері
нгалаккан Ngalakgan 3 кунвинькус тілдері
нгаливурру Ngaliwurru 117 миндийские языки
нганкикурунгкурр Ngan’gikurunggurr 182 дейли тілдері
нганти Ngandi 9 кунвинькус тілдері
нгати Ngardi 14 пама-ньюнг тілдері
нгариньин Ngarinyin 56 ворора тілдері
нгариньман Ngarinyman 354 пама-ньюнг тілдері
нгалума Ngarluma 32 пама-ньюнг тілдері
нгарринтьери Ngarrindjeri 159 пама-ньюнг тілдері
нункупую Nunggubuyu 109 кунвинькус тілдері
нямал Nyamal 34 пама-ньюнг тілдері
нянгумата Nyangumarta 312 пама-ньюнг тілдері
ньикина Nyikina 68 нюлнюлские языки
нюнгар Nyungar 232 пама-ньюнг тілдері
басқа жіктелмеген автралиялық тілдері Other Australian Indigenous Languages, nec 52 әр түрлі тілдер
юлнгу басқа тілдері Other Yolngu Matha 8 пама-ньюнг тілдері
паакантьи Paakantyi 22 пама-ньюнг тілдері
пальку/ньияпали Palyku/Nyiyaparli 3 пама-ньюнг тілдері
пинтупи Pintupi 203 пама-ньюнг тілдері
питянтятяра Pitjantjatjara 2 657 пама-ньюнг тілдері
ремпаррнга Rembarrnga 38 кунвинькус тілдері
ритаррнгу Ritharrngu 32 пама-ньюнг тілдері
тиви Tiwi 1 716 жекешеленген тіл
Торрес бұғазының креол тілі Torres Strait Creole 6 042 креол тілдері
Торрес бұғазының креол тілдері (кала-лагав-я и мериам-мир) Torres Strait Island Languages, nfd 463 әр түрлі тілдер
ватярри Wajarri 86 пама-ньюнг тілдері
валматярри Walmajarri 518 пама-ньюнг тілдері
вампая Wambaya 88 миндийские языки
вангкатюнга Wangkajunga 16 пама-ньюнг тілдері
вангката Wangkatha 321 пама-ньюнг тілдері
вангурри Wangurri 47 пама-ньюнг тілдері
ватаман Wardaman 89 кунвинькус тілдері
валманпа Warlmanpa 48 пама-ньюнг тілдері
вальбири Warlpiri 2 507 пама-ньюнг тілдері
ванман Warnman 4 пама-ньюнг тілдері
варумунгу Warumungu 307 пама-ньюнг тілдері
басқа диалекттер Western Desert Language, nec 14 пама-ньюнг тілдері
вик-мунгкан Wik Mungkan 1 050 пама-ньюнг тілдері
виратюри Wiradjuri 102 пама-ньюнг тілдері
воррорра Worrorra 22 ворора тілдері
вупулкарра Wubulkarra 7 пама-ньюнг тілдері
вунампал Wunambal 28 ворора тілдері
вулаки Wurlaki 46 пама-ньюнг тілдері
янкуньтятяра Yankunytjatjara 561 пама-ньюнг тілдері
янюва Yanyuwa 129 пама-ньюнг тілдері
явуру Yawuru 6 нюлнюл тілдері
йитинь Yidiny 140 пама-ньюнг тілдері
йинтьипанти Yindjibarndi 318 пама-ньюнг тілдері
йинавангка Yinhawangka 3 пама-ньюнг тілдері
йонгу-мата Yongu Matha, nfd 673 пама-ньюнг тілдері
йота-йота Yorta Yorta 21 пама-ньюнг тілдері
юлпаритя Yulparija 19 пама-ньюнг тілдері

Дереккөздер

өңдеу
  • “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998