Ашы

Ашы. Жаны ашыды. Біз бұл тіркестің мағынасын — есіркеді, мүсіркеді, аяды қалпында түсінеміз. «Шын жаның ашыса, Нұржанды құтқарып алудың қамын ойла» (Сәбит Мұқанұлы Мұқанов).

Тілімізде «ашы» етістігінің басқа да сөздермен тіркеске түсетіні бар: миы ашыды; удай ашыды сияқты. Бірақ мына «жанмен» тіркесіп келген «ашы» етістігінің жөні басқа, мағынасы өзгеше болса керек. Әрі түркі тілдёріне, оның ішінде қазақ тіліне моңғол тілінен ауысқан деген жорамалдамыз. Өйткені моңғол тілінде: ачих — қамқор мағынасында қолданылады. Шынында да, жанын сала қамқор болған адам ғана есіркей, мүсіркей, аяй білмек. Осы жорамал дұрысқа сайса, «жаны ашыды» тіркесіміз «жанымен қамқор болу» дегенді ұғындырмақ.