Аэропоника

«Аэропоника» (көне грекше: ἀήρ «ауа» + πόνος здесь «еңбек») — өсімдіктерді топырақсыз өсіру әдісі, онда өсімдіктердің тамырлары ауада болады және қоректік заттардың ерітіндісімен шашыратылады немесе тұмандатылады. Аэропон әдiсi арқылы өсiмдiктердiң өсуін қамтамасыз ету үшiн қажеттi минералдар мен нәрлi зат қаныққан суды субстрат ретінде қолданады. Гидропоникамен салыстырғанда топырақ қолдану қажеттілігі жоқ. Бұл әдіс өсімдіктердің өсуі мен дамуын тиімді бақылауға мүмкіндік береді және көптеген артықшылықтарға ие.

Аэропондық аппаратта өсірілген салат, NASA, 1998

Әдістемесі

Өсiмдiктердi аэропон арқылы өсiрудің негiзгi қағидасы - бұл жабық немесе жартылай жабық ортада қоректiк тозаң мен минералдарға бай су ерiтiндiсiмен шашырату. Өсiмдiк өз тiрек жүйесімен бекiтіледi, тамыры ауада қоректендiргiш ерiтiндiмен суарылып тұрады. Қоспа, тамырды кебуге үлгермейтiндей етiп, үздiксiз немесе қысқа уақыт аралығында суарып тұрады. Өсiмдiктiң дiңгегi мен жапырағы шашыратулы аймақтан шеттетiлген. Бұл әдіспен топырақтан келетін зиян келтiрушiлер және аурулардан құтыламыз, өсiмдiк топыраққа егілместен тез әрі сау өсе алады. Аэропониканы қолдану өсiмдiк өсiрудің автоматты жүйесін құруға мүмкiндiк бередi.

Тарихы

1911 жылы В.М. Арциховский «Тәжірибелі агрономия» журналында «Ауа өсімдіктер мәдениеті» атты мақаласын жариялады. Бұл мақалада ол қазіргі уақытта аэропоника әдісі деп аталатын қоршаған ауаға әртүрлі заттарды шашу арқылы тамыр жүйесіне физиологиялық зерттеулер жүргізу әдісімен таныстырды. Ол алғашқы аэропондық қондырғыларды жобалап, олардың өсімдік өсіруге жарамдылығын іс жүзінде көрсетті.

1942 жылы В. Картер өсімдіктердің ауа дақылдарын зерттеп, өсімдіктерді су буында өсіру әдісін сипаттады. Бұл әдіс өсімдіктердің тамырларына тікелей су буын жеткізу арқылы жүзеге асырылды, бұл өсімдіктердің өсуін жақсартуға мүмкіндік берді.

1944 жылы Л. Дж. Клоц цитрус өсімдіктерін тұмандау арқылы маңызды жаңалық ашты. Бұл әдіс оның цитрус және авокадо тамырларына әсер ететін ауруларды зерттеуге көмектесті. Клоцтың зерттеулері өсімдіктердің тамыр жүйесін сауықтыруда тұмандаудың маңыздылығын көрсетті.

1952 жылы Г. Ф. Шпатель алма ағаштарын бүрку әдісімен сәтті өсірді. Бұл әдіс алма ағаштарының тамыр жүйесіне қажетті қоректік заттарды тікелей жеткізу арқылы олардың өсуін жақсартты.

1957 жылы Ф. Вент ауаны пайдаланып өсімдіктерді өсіру процесін ойлап тапты және бұл процесті «аэропоника» деп атады. Оның жұмысы аэропониканың негізін қалады және бұл әдістің ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылуына жол ашты.

Әдістің артықшылығы

Ауа әсерінің артуы

Аэропоника субстрат негізіндегі әдістерге қарағанда өсімдіктердің табысты өсуі үшін ауаға көбірек қол жеткізуді оңтайландырады. Аэропондық аппараттағы өсімдік СО2-ге 100% қол жеткізе алады, бұл өсімдіктердің жылдам өсуіне ықпал етеді.

Аурусыз өсіру

Аэропоникада жұқтырған жерді тез оқшаулау арқылы инфекцияның таралуын шектеуге болады. Топырақ жағдайында ауру көптеген өсімдіктерді зақымдап, бүкіл өсетін ортаға таралуы мүмкін. Сондай-ақ, аэропондық өсіру әдісі өсімдіктерді топыраққа тән аурулардан, сондай-ақ жерде өмір сүретін көптеген зиянкестерден автоматты түрде босатады.

Экономикалық артықшылығы

Аэропониканың басты экономикалық артықшылығы – оны өндіруге жер қажет емес, соның нәтижесінде азық-түлік өнімдерін өндіру үшін көп деңгейлі жылыжайлар құруға болады. Бұл тәсіл өсімдіктерді өсіру үшін шектеулі кеңістік мәселелерін шешуге көмектеседі, сонымен қатар шөл, тундра және жердің ауыл шаруашылығына жарамсыз басқа аймақтарында азық-түлікті өсіруге мүмкіндік береді.

Қазіргі кездегі қолданылуы

2006 жылдан бастап аэропоника бүкіл әлемде ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылады. Бұл әдіс көптеген артықшылықтарға ие, соның ішінде:

• Су үнемдеу: Аэропоника суды үнемді пайдаланады, өйткені өсімдіктерге қажетті су мен қоректік заттар тікелей жеткізіледі.
• Жоғары өнімділік: Өсімдіктердің тамыр жүйесіне тікелей қоректік заттарды жеткізу олардың тез және тиімді өсуіне мүмкіндік береді.
• Аурулар мен зиянкестерден қорғау: Тамыр жүйесінің ауада болуы өсімдіктердің аурулар мен зиянкестерге төзімділігін арттырады.
• Ғарыштық зерттеулер: Аэропоника ғарышта өсімдіктерді өсіру үшін де қолданылады, өйткені бұл әдіс аз ресурстарды пайдалана отырып, өсімдіктердің өсуіне мүмкіндік береді.

Жоғары қысымды құрылғылар

Жоғары қысымды сорғы(лар) арқылы тұман түзетін жоғары қысымды аэропоникалық әдістер әдетте жоғары құнды дақылдар мен өсімдік үлгілерін өсіруде қолданылады. Бұл әдісті бау-бақша өсіруде қолданудың артықшылықтары жоғары орнату шығындарын өтей алады.

Жоғары қысымды аэропондық жүйелер ауа мен суды тазартудың, қоректік заттарды зарарсыздандырудың, төмен массалық полимерлерді пайдаланудың және қысыммен қоректік заттарды жеткізу жүйелеріне арналған озық технологияларды қамтиды. Бұл мүмкіндіктер аэропоникалық қондырғының тиімділігін арттырады.

Сілтемелер

• Жылыжайдағы аэропоника Мұрағатталған 9 қарашаның 2012 жылы.
• Аэропоника деген не?