Ақмолда Әлмұхаммед

Ақмолда Әлмұхаммед(1860 – 1925) – ақын. Өлеңдері Ахмет Байтұрсыновтың Әдебиет танытқышына енген. Торғай өңіріндегі 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысына белсене қатысқан. 1916 жыл. Билерге өлеңінде жастарды зорлықпен солдатқа беріп жатқан би-болыстарды әшкерелейді. Өлең, толғ

АҚМОЛДА (Әлмұхаммед) Орынбайұлы (1860, бұрынғы Торғай оязы Аққұм болысы Молтыркиік а. – 1925, сонда) – ақын, ұзын қыпшақтың алты бас руынан шыққандықтан, Алтыбас Ақмолда ақын деп атаған. Өлеңдері Ахмет Байтұрсыновтың «Әдебиет танытқышына» енген. Алғашқы шығармаларынан сақталғаны Ресей отаршылары 1886 ж. Троицкеге Байтұрсын (А.Байтұрсыновтың әкесі) мен оның ағасы Ақтасты соттап, Сібірге айдағанда, соларды арашала алмаған ояз бастығының көмекшісін сынап жазған өлеңі. Ақынның бұл өлеңі Мүфтахитдин Ақмолланың өлеңдер жинағына қате енгізілген (Ақмолла, Күндер мен түндер: өлеңдер, толғаулар, термелер, айтыс, А., 1986). А. ауыл арасында соғыстың қара жұмысына адам бермеу туралы насихат жүргізіп, 1916 жылғы Трғай көтерілісін қызу қолдаған. Ақын «1916 жыл. Билерге» деген өлеңінде қазақ жастарынбайлап-матап солдатқа беріп жатқан би-болыстардың қулық-сұмдықтарын әшкерелейді. Енді бір өлеңінде ел арасын біріктірмей, іріткі салып жүрген Сыр бойының датқаларын сынға алады. Көрнекті қоғам қайреткерлері Ә. Жангелдинге, Т. Сейдалинге, ұлы ұстаз Ы. Алтынсаринге арнаған өлеңдері бар. 1919 ж. Амангелді Иманов қаза тапқанда зайыбы Балымның жоқтау жырын шығарып берген (Бұл жоқтау «1916 жыл» жинағына енгізілді). Философ. толғау түріндегі өлеңдерінің бірінде билік иелерін асқақтамауға шақырады, дүниенің өткінші екендігін еске салады. Кеңестік дәуірде кедейлерді кемсітіп, байларды мадақтаған ақын болып танылған Ақмолда өлеңдерін халық арасында таратуға тыйым салынды. Ақынның жетпіске тарат өлеңі Қазақстан ҒА-ның қолжазба қорында сақтаулы.