Ақтау қорымы

Ақтау қорымы (б.з.д.13-11 ғғ.) — Ақтау жерінде (1989-1993 жж.) археологиялық тұрғыдан зөрттеу жүргізілген.

Қорымның сипаты

Қаланың қырат тәрізді биіктеу келген солтүстік жақ шетінде орналасқан. Кешен 2 қабір, құрбандық шалу орны мен 3 меңгірден тұрады. Қабір құрылыстары қатты қираған. Диаметрі 6 м болатын №1 қабірдің ені 1 м дейін зәулім тас қоршауы болған. Шығыс жағында бұл қоршаудың тас түбіндегі үлкен жырық тесіктің ізімен жалғасқан, кейінен ажыраған іргесі бар. Қоршаудың ішіне жартасты жерге жасалған жерлеу бөлмесі орналастырылған. Құрылымдық тұрғыдан ол бойлық осі шығыс-батыс бағыты бойынша қойылған және периметрі бойынша, сірә, дөңгелек пішінді платформа түріндегі тастармен құрсалған, мөлшері 1,6×1,7 м тас жәшіктен тұрады. Жерлеу қабірі үстінен жалпақ тас жабындыларымен жабылған сыңайлы. Жерлеу ерте заманда-ақ тоналған. Жәшіктегі қаңқа сүйектері бастапқы орындарынан ауытықыған. Батыс жақ бөлігінде түбі жалпақ, дөңгелек кесінді түріндегі және ернеуіне қарапайым шырша өрнегі бар жабыстырма әдісімен жабыстырылған ыдыс жатты. Жерлеу орны мен қоршау арасындағы кеңістік сакралдды, таза болып шықты. Қоршау маңайында сырт жағынан құрбандық шалу, еске алу рәсімінің іздерінің (күл дағы, жабыстырма ыдыс сынығы , жануар сүйектері) бар екені анықталды. Екінші бір қабірде тастан жасалған, мөлшері 3,8×3,2 м, бойлық осі шығыс-батыс бағыты бойынша орналастырылған, пішіні сопақ платформалы. Биіктігі - 0,5 м. Платформаның шетін ала қаланған қалың тас қабырға пішіні де сопақ, мөлшері 1,4×0,8 м және тереңдігі 0,4 м қабірді қоршайды. Бөлмелік қабырға бұрыштары екі қатар етіп шығарылып, 17 жалпақ таспен тігінен қаланған. Қабір үсті көлденең жатқызылған 2 жалпақ таспен жабылған. Мәйіт сол жақ жамбасында бүріскен күйінде оңтүстікке қаратыла, тікелей жартасты жерге жерленген. Қабір шұңқырының оңтүстік-батыс бұрышында, мәйіттің бас жағында пішіні текшелік кішігірім жабыстырмалы өрнексіз ыдыс орналастырылған. Платформа өз кезеңінде шағын, диаметрі 6 м тас қабырғамен қоршалған, ал оның шығыс бөлігінде құрбандық шалу және еске алу рәсімдерінен кейін қалған заттай қалдықтар шоғырланған.

Қабірден шығысқа қарай 75 м жерде тігінен орнатылған жалпақ белгітастың түбірі табылды. Белгітастың жалпақ бетінің бойлық осі солтүстік-оңтүстік бағыт бойынша бағытталған. Екінші белгітас орнатылған жерде №1 қабірдің шығыс жағына қарай 900 м жерден табылды. Белгітастың тегістік бетінің бойлық осі шығыс-батыс бағыт бойынша қойылған. Үшінші құлап жатқан өңделмеген жалпақ тас белгісі №2 қабірдің батыс жағына қарай 210 м жерден табылды. Оның өлшемі — 1,5×0,8×0,18 м. Жоғарғы жағы тігінен қиыс шабылып, ал түп жағына қарай жіңішкерген. Белгітас жалпақтығының бойлық осі солтүстік-батыс, оңтүстік-шығыс сызығы бойынша бағытталған. Барлық белгі тастардың маңайында ошақ күлінің жағы бары анықталған. Қабір №1-ден солтүстік-шығысқа қарай 350 м жерде диаметрі 1,8 м тігінен орнатылған жалпақ тастардан жасалған құрбандық шалу орнының қоршау бар. Оның жанында жабыстыру әдісімен жасалған ыдыс, жануар сүйегінің сынықтары және 2 ошақ орны табылды.