Ақтөбе облысының Орталық мемлекеттік мұрағаты

Ақтөбе облысының Орталық мемлекеттік мұрағаты - Алғашында Ақтөбе губерниялық мұрағат бюросы болып аталған Ақтөбе облысының мемлекеттік мұрағаты 1923 жылы 15 қыркүйекте құрылды. Мұнда негізінен сол кездегі алғашқы қор ретінде губерниялық—кеңестік халық шаруашылығының Ақтөбе уездік атқару комитетінің құжаттары сақталады.

Тарихы

Мұрағат қоймасы

1928-1935 жылдар аралығында әкімшілік-территориялық бөліністің өзгеруіне байланысты мұрағат мекемелерінің жұмысына түзетулер мен ұйымдық құрылымдар енгізілді. 1935-1938 жылдар аудан аралық мемлекеттік мұрағаттар құрылды. 1964 жылы облыстық мемлекеттік мұрағат жалпы көлемі 545,0 шаршы метрді құрайтын тұрпатты ғимаратты (Лачугин көшесі, 2) Қазақстан Компартиясы қызметін тоқтатуға байланысты 1991 жылдың қазан айында Ақтөбе облыстық мұрағат мекемесіне беріліп, көлемі 2167,4 шаршы метрлік басты ғимаратты (Ағайынды Жұбановтар көшесі 255) иемденуде.

Ақтөбе облысының мемлекеттік мұрағатында әр кезеңдегі облыс тарихына қатысты құжаттар сақталуда. Атап айтқанда 1917-1918 жылдардағы кеңес өкіметін орнатудағы Ақтөбе уезі атқару комитетінің хаттамалары, губерниялық округтық облыстық ауыл шаруашылығын түпкілікті қайта құру, артельдер мен серіктестіктердің құрылуы, дүниежүзілік екінші қанды соғыс кезіндегі ақтөбеліктердің тылдағы ерлігі, халыққа білім беру ісі, денсаулық сақтау туралы құжаттардан көптеп мәлімет алуға болады. Ірі ірі өндіріс орындары Ақтөбе қаласында 30-50 жылдары пайдалануға берілген ферро-қорытпа, хром қоспа, ауылшаруашылық машина жасау, рентген сәуле аппараты зауыттары, С.М. Киров атындағы химия комбинаты, мұнай барлау, геологиялық, геофизикалық экспедицияларының құжаттары орын алған. Сонымен облысқа танымалы, еңбегі сіңген жеке адамдардың қорыда қалыптасуда. Олар атақты тарихшы Ш. Берсиев, Кеңес Одағының Батырлары С.В. Вавилов, М.Бөкенбаев, өлкетанушы Еламанов тағы басқалар.

Мұрағаттың штаты 1923 жылымеңгеруші мен мұрағат ісін жүргізушіден құрылды. Осындай қиындықтар мен мамандардың жеткіліксіздігіне қарамастан ұжым қаланың тіршілігіне байланысты біраз қызметкер атқарды. 1926 ж. штат құрамында меңгеруші мен екі мұрағат ісін жүргізуші және 83 қор, 7000 істі құрады. Мұрағатта ұйымдастырушылық жұмыстарды жүргізу кезеңі аяқталып, губерниялық мұрағаттың қызметі бұл кезде ретке келіп, мұрағат құжаттардың қатары түзелген еді. 1938 жылдың қыркүйегінде облыстық мұрағат басқармасы және мұрағат басқармасы және мұрағат мекемелері ішкі істер халық комиссариатына қарады. Бұл шаралар мұрағат құжаттары құрамының толығуына, оның сақталуына, кәсіпорындар мен мекемелердің ведомствалық мұрағаттарына бақылауды күшейтуге мүмкіндік тұғызды. Темір, Шалқар, Жұрын, Қобда, Родников, Мәртөк, Ключевой, Степной, Ойыл сияқты аудан орталықтарында аудандық мемлекеттік мұрағаттар құрылып жұмыс жасай бастады.

1960 жылғы шілдеде мұрағат органдары ішкі істер министрлігінен атқару комитетінің қарауына бергеннен кейін Қазақстандағы мемлекеттік мұрағаттардың өзіндік беделі өсіп, өз алдына бағыт-бағдармен жұмыс жасауға мүмкіндік алды. Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің 1963 жылғы 21 мамырындағы қаулысымен барлық аудандық мұрағаттар жабылды, тек 1963 жылдың 6 маусымында Байғанин, Шалқар, Ырғыз, Темір, Жұрын аудандық мұрағаттарының базасы ретінде мемлекеттік мұрағаттың Шалқар филиалы ұйымдастырылады. 1966 жылғы қаңтарда Ақтөбе облыстық мемлекеттік мұрағаты Мәртөк, Ойыл, Қобда аудандарын қамтитын екінші филиалы Ново-Алексеевка мұрағаты ашылды. Осы жылы шаруашылық есеп айырысу тобы ашылып, өз қызметін бастайды. Топ ұйымдардағы мемлекеттегі сақтауға берілетін құжаттарды тәртіпке келтіру жұмыстарымен айналысты. Қазіргі таңда мемлекеттік мұрағаттың салалық топтары өз қызметінің мынадай негізгі бағыттарын анықтап, төменгідей құрамда:

• дирекция;
• құжаттарды есепке алу,сақталуын қамтамасыз ету және ғылыми-анықтамалық аппаратты жетілдіру тобы;
• ұлттық мұрағат қорын жинақтау, сараптау және ведомтсволық мұрағаттарды бақылау тобы;
• құжаттарды пайдалану және жариялау тобы,

барлығы жоғарғы білімді 21 маман қызмет етеді. Мұрағат ұжымы қызметкерлерінің жұмысы қауырт, кез келген уақытта қажетті құжаттарды тез тауып бере алатын, мамандығын жақсы меңгерген мамандар. Бұл жерде жүйелі құрылған ғылыми-анықтамалық аппаратын айтуға болады.