Үмбетов Байжиен (1859ж. Ырғыз уезі. №23 а. – 1932ж.) – 1916 жылғы Ырғыз көтерілісі басшыларының бірі. Ауыл молдасынан, Троицк, Қостанай бойында қазақ балаларына арнап ашылған мектепте сауатын ашады. 1890 жылдардан бастап ұзақ жылдар бойы Ырғыз, Қармақшы уездерінің биі болып қызмет етті. 1916 жылғы Ырғыз көтерілісінің басшысы А.Қанаевпен бірігіп көтеріліс ұйымдастырып, ел арасында қырғын салып, халықты аяусыз жазалап жүрген қандықол ақтардың бір топ офицерінің көзін жойды. 1930 жылы орта шаруаның малын тәркілеп, діни адамдарды қуғындағаны үшін Кеңес үкіметіне қарсы Ырғыз көтерілісіне, кейін Қарақұм көтерілісіне қатысқан. Қарақұм көтерілісшілерімен Кеңес үкіметі жағынан Әліби Жанкелдин бастаған бір топ зиялылар келіп, бітім жасасты. Алайда, елге оралғаннан кейін Байжиен Үмбетовты де түрмеге алып,тұтқындады. 1932 жылы түрмеде қайтыс болды. Кезінде Б.Үмбетов жайлы республикалық, облыстық газеттерде А.Досшанова, М.Мырзалы, О.Жолдыбаев, М.Қабақбаев бірнеше мақалалар жариялады. 1991 жылы шыққан Г.Сәтпаевтың «Торғай түлектері» атты кітабында Байжиен еңбектері туралы айтылған. КСРО Жоғары Кеңесі Президиумының 16.01.1989 жылғы қаулысы және Қазақ КСР Прокуратурасының 28.12.1990 жылғы қорытындысымен ақталды. [1]
- ↑ "Ырғыз" энциклопедиясы. - Алматы, 2010. - 440 бет
