Байланыстырғыш материалдар

Байланыстырғыш материалдар – құрылыс жұмысына бетон және ерітінді дайындау, құрылыс конструкцияларының жеке элементтерін бекіту т.б. үшін қолданылатын минералдық немесе ағзалық заттар. Ағзалық байланыстырғыш материалдарға битум, шайыр, кейбір полимерлер т.б., ал минералдық байланыстырғыш материалдарға ұсақтау және сумен араластыру арқылы қатты затқа айналатын ұнтақ заттар жатады. Ерте кезде байланыстырғыш материалдар орнына балшық жұмсалған. Оған топан, майда сабан сияқты заттар қосылатын. Кейінірек құрылыс гипсі мен әк пайдаланылды. Қазіргі уақытта байланыстырғыш материалдардың көптеген түрлері бар. Олар ауалық және гидравликалық болып екі топқа бөлінеді. Ауалық байланыстырғыш материалдардың қатаю және беку қасиеттері ауа арқылы қалыптасады (әк, құрылыс гипсі, каустикалық магнезит және доломитті, ангидритті байланыстырғыш т.б.).

Қолданылуы

Гидравликалық байланыстырғыш материалдардың қатаю және беку қасиеттері тек ауа арқылы ғана емес, судың да көмегімен қалыптасады (портландцементтің барлық түрлері, пуццоланды цемент, роман цементі және гидравликалық әк). Құрылыста портландцемент көп қолданылады. Оны көбінесе тек «цемент» деп те атайды. Портландцемент әк тас пен балшықтан тұратын жасанды немесе табиғи қосындыларды 1450-1500°С температураға дейін өртегенде түзілетін клинкерді гипспен (3-5℅) және активті немесе инертті минералдық қоспалармен (10-15℅) араластырып, майдалау жолымен алынады. Ресейде портландцемент 1818-1822 жылы белгілі болды. 1824 жылы ағылшын Аспдин өзі «портландтық» деп атаған цементке патент алды. 1856 жылы Ресейде (Гродзец) тұңғыш цемент заводы салынды. Қазақ ССР-нде Шымкент, Қарағанды, Семей, Өскемен, және Сазтөбе цемент заводтары бар. Бұларда жылына 5,6 млн. тонна цемент өндіріледі. Республикада цементтің мынадай арнайы түрлері өндіріледі: ақ түсті цемент, сульфатқа төзімді цемент, тампонаждық цемент, асбесті цемент, сульфатты шлак цементтің жаңа түрі т.б.