Байырғы қоғамдық-әлеуметтік құрылымдар

Қазақ халқының тарихы мыңдаған жылға көш тартады. Құс қанаты талатын иен далаға ие болған, бабаларымыз өз алдына мемлекет құрып, тілін, наным-сенімін, салт-дәстүрін сақтап келді. Ел басқарудың ұлы дәстүрге бағаланған далалық құрылымын жасады. Мұның халық санасына әбден сіңген және оның тұрмыс-тіршілігіне толық сай келетін жолы мен қағидалары бірнеше ғасыр жұмыс істеді. Әр ғасырдағы "Қасым ханның қасқа жолы"(16 ғ. ), "Есім ханның ескі жолы"(17 ғ. ), "Жеті жарғы"(18 ғ. ) сияқты әділ заңдары теңдік пен әділдіктің, шындықтың, әдептіліктің айқын көрінісі болды. Оның басында хан, уәзір, би, батыр, ақсақалдар отырды. Олар ел бірлігі, ірге беріктігі жолында бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығара жұмыс атқарды. Ар, намыс, ұят, әділдік сияқты қасиетті мұраттар жолынан таймауды қатаң ұстады.
Кейінгі кеңестік кезеңде қазақ халқының ежелден қалыптасқан қоғамдық құрылымы бүлінді. Кеңестік әпербақан саясат кезінде "хан - қарақшы, би - парақор, батыр - барымташы, бай - пысық" деп түсіндірді. Сөйтіп қазақ тарихындағы қасиетті хандар мен білікті билердің, хас батырлар мен бағландардың, мырзалар мен текті байлардың есімдері тарихтан сызылып, аттары өшірілді. Бүгінгі таңда заң да, заман да өзгерді. Азаттыққа, теңдікке қол жетті. Шындықты айтар кез келді, әділдік орнады. Абылай, Кенесары сияқты ұлы хандардың, Қабанбай, Абылай, Бөгенбай, Баян, Малайсары, Кейкі сияқты хас батырлардың, Әлихан, Ахмет, Міржақып, Халел, Мұхаметжан, Мұстафа сияқты біртуар қайраткерлердің қасиетті есімдері мен ар-ұждандары сақталды. Дегенмен, қазақ хандық дәуірлеріндегі қоғамдық құрылыс, шаруашылық, экономика және мәдениет саласындағы құрылымдық жүйелері, олардың қызметі мен қоғамдағы орны туралы көп жай әлі айтылған жоқ. Мұның ел тарихы үшін аса маңызды екені белгілі. Өйткені ол құрылым бірнеше ғасырлар бойы елді сақтап қана қойған жоқ, оны ілгері дамытты, бірлігі де, тірлігі де нық ел жасады.

== Дереккөздер ==
 Қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары "Атамұра" баспасы