Баму саябағы

Фарс облысының солтүстігінде, осы облыстың орталығы Шираз қаласының солтүстік-шығыс жағында Баму ұлттық саябағы орналасқан. Бұл саябақ Исфаханнан Ширазға қарай жол тартатын тас жол арқылы батыс және шығыс болып екіге бөлінген. 100 мың га жерді алып жатқан Баму ұлттық саябағы х.ш.ж.с.б. 1341 жылы (1962 жылы) басында жабық аймақ болып жарияланды. Шираз халқы санының артуы және қаланың өсуі біртіндеп жабық аймақ ауданының азаюына әкеліп соқтырды. 1342 жылы бұл жабық аймақтың мәртебесі өзгерді. Содан бірнеше жыл өткеннен кейін ұлттық саябаққа айналдырылды. Бүгінгі таңда бұл саябақтың ауданы 40 мың-нан астам га жерді алып жатыр. Оның аумағында шығыстан батысқа қарай созылып жатқан үш тау бар. Саябақтың ең биік нүктесі Баму тауының шыңы. Бұл шыңның биіктігі 2800 м. Шираз қаласынан оны өте айқын көруге болады. Бұл таулардың арасында өте жіңішке сайлар бар. Бұл сайлардың бірінен айтарлықтар көлемде елік көруге болады. Таулар мен төбелердің етегінде жабайы арқарлар тіршілік етеді. Бұл саябақта тау-тастардың көп болуы жабайы ешкілердің тіршілік етуіне қолайлы жағдай тудырды.

Осы саябақта жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде сүтқоректілердің 32 түрі, құстардың 91 түрі, бауырмен жорғалаушылардың 19 түрі, қос мекенділердің 3 түрі анықталды. Бұл саябақта әралуандықтың теңдессіз түрі қалыптасқан. Біліп жүргендеріңіз жақсы: қорғаудағы құстардың 18 түрі, құрып кетудің алдында тұрған құстардың 6 түрі және қорғаудағы сүтқоректілердің 4 түрі Баму ұлттық саябағын өздерінің тіршілігі үшін қолайлы мекен ретінде таңдап алды.

Бұл саябақтағы өсімдік дүниесі жауын-шашын мөлшерінің жеткілікті болуы себебінен әралуан болып келеді. Ерте көктемде Баму саябағы Шираздың қызғалдақ және көкнар сынды әдемі гүлдеріне толып кетеді де, таңданыс тудыратын түрлі-түсті кілем жайғандай болады. Осы күнге дейін Баму саябағында өсімдіктердің 300 түрі анықталған. Олардың көбі дәрілік қасиеттері мен малдың жем-шөбі тұрғысынан өте маңызды болып есептеледі. Баму саябағының өсімдіктер дүниесі өте бай болуы мұнда елік, тау арқары мен тау ешкісі, сондай-ақ басқа да шөпқоректі жануарлардың тіршілік етуіне қолайлы жағдай тудырды. Бабыр, қасқыр, гиена, сілеусін, қорқау қасқыр және әртүрлі түлкілер сияқты жыртқыш аңдар осы саябақта шөпқоректі жануарларды аулап тіршілік етеді. Мұнымен қоса, бұл саябақтан кекілік, сұр кекілік, бөдене, бүркіт пен сұңқар сияқты құстардың көбін көруге болады. Саябақтағы бұлақтар мен басқа да жерлердегі кекіліктердің көптігі бірден көзге көрінеді.

Баму ұлттық саябағы - жақын қашықтықта жабайы тіршілікті көруге болатын Иранның айтулы аймақтарының бірі. Өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің әралуандығы мен табиғаттың әсем көріністері экотуристер мен табиғат сүюшілерді осы саябаққа тартатын ерекшелік болып табылады. Саябақтың ғылыми орталықтарға жақын орналасуы оны жануартану және өсімдіктану жұмыстарын жүргізетін ғылыми-зерттеу орнына айналдырды. Саябақты тамашалауға келушілердің саны соншалықты көптеген жанұялар демалыс күндерін осы саябақта өткізеді және табиғаттың әсем көріністері мен таза ауадан ләззат алады.

Фарс облысында орналасқан экожүйенің тағы біреуі – "Бахтеган" көлі. Бұл көл Бахтеган ұлттық саябағының құрамдас бөлігі болып саналады. Бахтеган аймағы орналасу жағдайы және экологиялық маңыздылығына байланысты х.ш.ж.с.б. 1347 жылы (1968 жылы) қорғауға алынып, 1374 жылдан (1995 жылы) бастап ұлттық саябаққа айналдырылды. Бұл ұлттық саябақтың ауданы 117 мыңнан астам га жерді алып жатыр. Ондағы биіктік 1560 метрден 2480 метрге дейін жетеді. Жылдық жауын-шашын мөлшері 330 мм, жылдық орташа температура 15 градусты көрсетеді. Осы ауа райы Бахтеган ұлттық саябағында құрғақ далалық және қоңыржай климаттың қалыптасуына себеп болды.

Бахтеган ұлттық саябағы Бахтеган көлі мен оның солтүстігіндегі таулы-төбелі аймақтан тұрады. Көлдің суы өзендердің құяр жерінде тұщы, бірақ ішкі бөліктерде ащы болып келеді. Бахтеган көлінің тереңдігі 3 метр. Жаңбырлы жылдары ол Ташак көлімен бірге үлкен көлге айналады. Бахтеган көлінде суда өсетін өсімдіктердің көптеген түрлері өседі. Бахтеган ұлттық саябағының құрғақ бөліктерінде пісте, бадам, тамариск және жебіршөп сияқты өсімдіктер өседі. Бахтеган көліндегі аралдар жергілікті және жыл құстарының жұмырқа басып, тіршілік етуіне қолайлы орын болып табылады. Осы жағдай бұл саябақтың құстар тіршілігі жөніндегі халықаралық ұйымдар тарапынан маңызды тіршілік ортасы ретінде танылуына септігін тигізді.

Бахтеган саябағында тіршілік ететін жануарлар түрі мыналар: жабайы ешкі, жабайы арқар, фламинго, бабыр, үйрек, ақ бірқазан, тасбақа, қарақұс және сазан балық. Бахтеган көлінде нәрлі шөптер мен жануарлар түрлерінің көп болуы онда "Артамия" деп аталатын асшаянның көп өнуіне себеп болды. Жануарлар жүйесінің әралуандығы және әдемі табиғи көріністер Бахтеган ұлттық саябағында ғылыми-зерттеу жұмыстары мен туризмнің дамуына қолайлы жағдай тудырды.