Барадла үңгірі
Барадла үңгірі (словак. Aggtelek-Baradla) — Словакия (Словак Карсты) мен Мажарстанның (Аггтелек Карсты) шекарасындағы үңгірлер жүйесі, ол толық зерттелген ең ұзын үңгірлердің бірі болып табылады. Үңгір ұзақ жылдар бойы келушілерге ашық. Оның Мажарстаннан және Словакиядан екі кіреберісі бар.
| Барадла словак. Aggtelek-Baradla | |
 | |
| Орналасуы | |
|---|---|
| Елдер |  Словакия Мажарстан |
 Барадла Ортаққорда | |
Сипаттама
өңдеуКарст үңгірлер жүйесінің ұзындығы 25,5 км және тағы 5,3 км Домица үңгірін қамтиды. Үңгірдің кіреберісі Аггтелек ауылының маңында жартастың етегінде орналасқан. Үңгірде ұзындығы 7 км болатын топсалы және бұралмалы магистральдық туннельдер, сонымен қатар ені 10 метр және биіктігі 7-8 метр залдар бар. Көптеген қысқа және ұзын байланыстырушы бүйір тармақтары бар.
Үңгірдің едәуір бөлігі әртүрлі түстер мен пішіндерге ие. Сталактиттер бар. Су тасқыны кезінде жер асты өзен сулары негізгі туннель арқылы өтеді. Үңгірдің табиғи кіреберістері көне заманнан ашық, сонымен қатар неолит дәуірінің іздері де бар.
Үңгір туралы алғашқы жазбаша ескерту 1549 жылдан басталады. Үңгірге алғашқы барлауды 1794 жылы Джозеф Сарториус жүргізді. 1802 жылы зерттеулер жүргізіліп, алғашқы карта жарияланды. 1825 жылға қарай үңгірдің тек 1,8 шақырымы ғана зерттелді. 1825 жылы инженер Имре Васс үңгірді негізгі туннель бойымен тағы 5 км зерттеп, нақты карта мен сипаттама жасады. Оның шығармасы мажар және неміс тілдерінде 1831 жылы жарық көрді.
Алғашқы туристік серуендер 1806 жылы ұйымдастырылды. 1890 жылы Қызыл көлдің кіреберістері ашылып, үңгірдің жаңа бөліктерін одан әрі барлау 1927-1928 жылдар аралығында жүргізілді.
1995 жылы Барадла үңгірі, сондай-ақ Аггтелек Карсты мен Словак Карстының басқа үңгірлері ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра нысаны болып жарияланды[1]. Бүкіл үңгір жүйесі мен дренаждық аумақтар – жақын маңдағы халықаралық маңызы бар Домикавал сулы-батпақты жерлерімен – 2001 жылдан бері қорғалған.
Үңгір орналасқан Аггтелек ұлттық саябағы келушілерді қызықтырады. Келушілер бірнеше жаяу жүру бағыттарын таңдай алады[2].
-
Аггтелек ауылының маңында орналасқан үңгірдің кіреберісі -
Ақ сталагмиттер -
Үңгір залдарының бірі -
Имре Вассаның үңгір картасы -
Агтелек: үңгірге кіру және өрмелеу қабырғасы
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Caves of Aggtelek Karst and Slovak Karst - UNESCO World Heritage Centre. Whc.unesco.org. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 7 қаңтар 2017.
- ↑ Water chemistry analysis in the sediment of Baradla Cave, Hungary (PDF Download Available). researchgate. Тексерілді, 7 қаңтар 2017.