Барам

Барам — ғашықтық дастан, халық арасына кең тараған “Шаһнама” дастаны сюжеттерінің бірі. 1908 жылы Қазан университеті баспаханасынан, 1912 жылы Домбровский баспаханасынан, 1995 жылы Алматыда басылып шыққан. Кіріспесінде дүниеде жеті ғашық бар екенін айта келіп: “Жетінші ғашық болған Ер Баһрам” дейді. Оқиғасы: Пері қызы Гүләндам сары далада алтын киік болып мұнарланып, көрген кісіні есінен адастырады. Оның келбетіне ғашық болған Баһрам соңынан қуады. Диюмен соғысып, теңізден жүзіп өтіп, керуенге ілесіп, қиыншылықтарды жеңіп, ақырында Гүләндаммен қосылады. Дастанда “Шаһнамадағы” үш кейіпкер: Баһрам, Үрім қызы, Киік бас кейіпкерлерге айналып, шығыста кең тараған ғашықтық қиссалардың құрылымдық жүйесімен, тыңнан жырланады. Оқиғаның түп-төркіні “Шаһнамадан” алынғанымен, “Мың бір түндегі” Сейфүлмәлік хикаясының сюжетіне көбірек ұқсайды. Баһрам бейнесі Фирдоуси, Низами, Дехлеуи, Науаи, Сайхали дастандарында кездеседі. Әлішер Науаидың “Фархад-Шырынында” Байрам - негізгі қаһарман Фархадтың досы. Фархадтың өлімін естіп, Арменияға келіп, Шируяны жеңіп, патша тағын Мехин Бануға береді де, өзі дүниеден баз кешіп, диуана болып кетеді. Сондай-ақ, Науаидың “Жеті аруында” да Баһрам оқиғасының сюжеті алынған. Ондағы қыздың аты – Дилорам. Баһрам бейнесіне парсының Cасан әулетінен патша болған Варахранның (421 - 38) тұлғасы алынса керек.