Батыс Еуропада сауданың дамуы

Сауда байланыстарының ұлғаю

Қолөнершілер товарларды - сатуға арналған заттарды барған сайын көп өндіретін болған. Олар өз бұйымдарын жасап шығару үшін шикізат, ішіп-жемге астық және басқа азық-түлік өнімдерін қажетсініп отырды. Шаруашылықтың жақсара түсуіне байланысты шаруалардың қолында бірсыпыра басы артық өнімдер қалатын болды, шаруалар бұларды сату үшін қала базарына апарды. Феодалдар да өз помьестілерінен алынған өнімдерді қалаға таситын.Оларды қаланың ісмер шеберлері істеп шығарған үй жиһаздары, киімдер, зергерлік бұйымдар, қару жарақтар қызықтыратын. Қала өз айналасындағы жерлердің сауда орталығы болды. Үлкен қалалар шалғай жерлермен де, тіпті басқа елдермен де сауда жүргізді.

Еуропада натуралды шаруашылық сақталып қалды. Алайда товарлық шаруашылық та бірти-бірти дами бастады. Еңбек өнімдерін рынокта сату үшін және ақша арқылы айырбасталатын шаруашылықты товарлы шаруашылық деп атайды. Товарларды тек қолөнершілер ғана емес, шаруалар да өндіріп отырды, олар қала рыноктарына барған сайын мол қатынай бастады.

Феодалдық бытырыңқылық тұсында сауда пайдалы, сонымен қатар қауіпті да болды. Көпестерді құрлықта "игі" қарақшылыр-рыцарьлар тонады, ал теңізде оларды теңіз қарақшылары аңдыды.Феодалдардың иемді жерлерін басып өткені үшін , көпірлер мен өткелдерді пайдаланғаны үшін көпестерге баж салығын төлеген.

Жолдар енсіз тар болатын, оларға тас төселмейтін, ауа-райы нашарлағанда жүріп болмайтын балшыққа айналатын. Арбалар жиі сынатын. Жерге түскен товар сол жердің иемденушісінікі болған. Орта ғасырларда : " Арбадан түсті дегенше , құрыды десеңші"-дейтін. Дауылдан қираған кемені толқын айдап жағаға шығарып тастаса, сол жердің иемденушісі таза товарларын алатын.

Көпестер тонаушылардан қорғану үшін одақтарға - гильдияларға бірікті. Олар қорғаушылар жалдап, сапарға үлкен топтар құрап шықты.

Сауданың жандануы жолдарды жақсартуды қажет етті. Кейбір елдерде , бәрінен бұрын Францияның корольдары негізгі жолдарға тастар салдыртқан. Өзендер үстінен ағаш және тас көпірлер салынды. Кемелер бұрынғыдан анағурлым жетілдіндіре түсті.

Шығыспен сауда жасау

Европалықтар Шығыс елдерімен ертеден-ақ сауда жасасып тұрды.Олар Жерорта теңізі арқылы Сирия мен Египет порттарына , Қара теңіз арқылы Қырым мен Кавказ жағалауларына жүзіп барған. Европалықтар Шығыс көпестерінен бағалы бұйымдар алып, өз елдерінің байларына қымбатқа сатқан.

Шығысқа апаратын тиімді сауда жолдарын Италияның Венеция мен Генуя қалаларының көпестері иеленіп алды. Бұл қалалар Византиямен және өзара бәсекелес болатын; олардың арасында жүздеген жылдарға созылған кескілескен соғыстар жүргізілді.

Европаның солтүстігіндегі сауда

Маңызды сауда жолы Балтық және Солтүстік теңіз арқылы жүргізілді. Мұнда тұзбен, аң-терілерімен , жүнмен, шұғамен, ағашпен, темірмен, және шаруашылыққа қажетті басқа да заттармен саудаласқан. Бұл саудағы Солтүстік Европаның Новгородтан бастап Лондонға дейінгі қалалар қатысқан. Солтүстіктегі сауда орталығы Брюгге қаласы болды.

Солтүстік Балтық теңіздері арқылы жүргізілетін саудадан өз бәсекелестерін ығыстыру үшін XIV ғасырда 70-тен астам неміс қалаларының көпестері Ганзаға (одаққа) бірікті. Бұл одақты Любек қаласы басқарды.

Жәрмеңкелер мен банктер

Еуропада сауданың нағыз қызатын жері , сауда орындары - жәрмеңкелер болды , оларға әр түрлі елдердің көпестері қатысты.

XIII ғасырда бәрінен де әйгілі жәрмеңкелер Францияның солтүстік- шығысындағы Шампань графтығында өткізіліп отырды. Жәрмеңкелер жыл бойына дейін созылып жүрді. Көпес дүкендерінің аралықтарындағы ақша айырбастаушылар отыратын үстелдер тұратын.

Айырбастаушылар мен өсімқорлардан алғашқы банкирлер- банк иелері шықты . Банкирлер ақшаны сақтауға алып, өз қызметкерлері арқылы көпестерге бір елден екінші елге ақша аударып отырады. Олар бірқатар жағдайларда корольдер мен феодалдарға сомасы үлкен ақшаны қарызға беретін болды.

Мақалада қолданылған әдебиетте:

1.тарих, Е.Г.Агибалова, 1992

2.↑http://www.tarih.spring.kz/kk/ Мұрағатталған 20 сәуірдің 2013 жылы.