Бақташы ел

Жалпы мәліметтер

Бақташы ел – мал өсіруді кәсіп еткен тайпалар. Шаруашылықтың бұл түрі алғашқыда географиялық жағдайлардың қолайлылығына қарай әр аймақта түрліше дамыды. Далалық жерлерде көбірек өріс алды, көптеген малшы халықтар мыңдаған сиыр ұстады. Лама мен альпак өсірген ежелгі Перу елін қоспағанда, Колумбаға дейінгі бүкіл Америкада Орталық Африканың батыс бөлігінде, барлық Мұхит аралдарында, Австралия мен арктикалық аймақтарда бақташылық өріс алмады. Б.з.б. 4-3 мың жылдық тағы мал өсірген тайпалардың неғұрлым кейінгі замандағы көшпелі тайпалардан елеулі өзгешілігі болды. Олар сүт, жүн, тері алынатын малды көп өсіреді де, жылқы мен түйені қолға үйретеді. Осыған байланысты олар жиі-жиі көшіп-қонбай, өрістің оты әбден таусылғанша отыра берді. Малы көп, сан жағынан өскен үлкен тайпалардың бір бөлігі басқа жерге қоныс ауыстырып, шаруашылықтың өздеріне тиімді түрімен айналысты. Солтүстікте мұз еріп кетуіне байланысты құрғақшылық күшейген дәуірде осылай болды. Осы себептерден алғашқы жайылымдық жерлер бірте-бірте тозып, жеткіліксіз болып қалды да, бақташы халықтар лег-легімен бытырап, ілгері жылжып көше берді. Б.з.б. 3 мың жылдықтағы және одан кейінгі жазбаларға қарағанда, бақташы тайпалар Солтүстік Африка, Арабия, кеінірек Орта және Орталық Азия даласынан үздіксіз жылжып, келе-келе өзен-су алабындағы аймақтарға қоныстана берді, жергілікті көрші тайпалардан егіншілікті үйренді, кейде егіншіліктің дамуына бөгет жасады. Егінші және бақташы тайпалардың көрші отыруы – ең ежелгі тұрақтардың барлық аймақтарына тән аймақ.