Баһаулла
Баһаулла (араб.: بهاء الله — ("Алланың даңқы" немесе "Алланың ұлылығы") (12 қараша 1817 — 29 мамыр 1892), шынайы есімі Мырза Құсайын Әли Нұри (парсы: میرزا حسین علی) — Баһаи Сенімінің негізін қалаушы. Баһаилардың сенуі бойынша қазіргі заманға жіберілген Құдайдың пайғамбары.
| Баһаулла | |
| араб.: بهاء الله | |
 Баһаулла | |
| Туған кездегі есімі |
Құсайын Әли Нұри |
|---|---|
| Туған күні | |
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері |
Акка |
| Ұлты |
парсы |
Өмірбаяны
өңдеу
Парсы елінің (қазіргі Иран) Тегеран қаласында дүниеге келген. 1844 жылы Баби сенімі жақтаушыларының бірі болады. Баби сенімі "Баб" (арабшадан "қақпа") титулын алған Сейіт Әли Мұхаммед тарапынан құрылған болатын. Баби сеніміне қарастылығы үшін 1852 жылы Сиях-Чаль ("қара шұңқыр") зынданында қамауда отырған кезінде Тәңірден аян алады.
1852 жылға дейін Баһаулла өзінің бар күшін ыдырай бастаған бабшылар қауымдастығының қайта жаңғыруына арнаған болатын. Бұл жайтқа мазалана бастаған парсы үкіметі түрік билеушілерінен оны Иранмен шекаралас Бағдатқа жер аударылуын сұрады. Он жылға жуық уақыт аралығында Баһаулла Бағдатта көптеген серіктестер табады, сөйтіп бабшылар қауымдастығының күшеюіне ықпалын тигізеді. Бұдан сескенген Осман әміршілері Баһаулланы тұтқын ретінде Ыстамбұлға көшуге мәжбүрлейді..
1863 жылы сәуір айының соңғы күндерінде, Бағдаттан көшірілмекші болған Баһаулла бірінші рет өзінің Алладан аян алғанын жария етеді. Келесі жылдардың аралығында ол көптеген әлем билеушілеріне жолдаулар жазады. Ол хаттарында Еуропа, Америка мен Азияның билеушілеріне өзінің Құдайдан алған өкілеттігі жайында хабарлап, бейбітшілік, әділеттілікке және әскери шығындарын қысқартуға шақырды.
Ыстамбұлда бірнеше ай қуғында болып, Баһаулла Адрианопольге жер аударылды. Кейін, сол кездегі Палестина, қазіргі Израиль аумағындағы Акка қаласына қамалады. Аккадағы алғашқы жылдарда (1868 ж.), оны түрмедегі қатаң жағдайда ұстады. Содан соң, қамалдан үйдегі тұтқын ретінде босатылады. Біртіндеп, жергілікті билік тарапынан Баһауллаға деген қатынас жұмсарып және тоғыз жылдан соң Баһаулла Аккадан екі шақырым жердегі Бахджи-ға көшіріледі. 1892 жылы дүниеден қайтқанынша ресми түрде тұтқын болып қала берді.
Өз өмірін қуғын-сүргінде өткізгенімен, Баһаулла Алладан түскен ілімін адамдардың жүректеріне жеткізе білді. Әр жер аударылған аймақта соңынан мыңдаған ізбасарлар ере бастады. Артынан қасиетті кітап "Кітаби Ағдас"тан басқа жүздеген жазбалар қалдырды. Баһаулла өлімінен кейін Баһаи сенімін оның үлкен ұлы Абдул-Баһа және немересі Шоги Эффенді әлемге таратты. Абдул-Баһа (1844-1921 ж.) сенімнің басшысы және қасиетті жазбаларының жалғыз өкілетті талдаушысы етіп тағайындалған еді. Шоги Эффенді болса, 1957 жылға дейін әлемдік Баһаи қауымдастығын басқарып, кейін Бүкіләлемдік Әділет Үйінің құрылуына атсалысты. 1963-ші жылдан бастап, Баһаилардың әлемдік қауымдастығы сайланып тұратын Бүкіләлемдік Әділет Үйімен басқарылады.