Бекет операсы

«Бекет» — Мұхтар Әуезов авторлығындағы пьеса, опера.

Пьесаның түпнұсқасы мұражай-үйдің қолжазба қорында сақтаулы, көлемі- 79 бет. Соңына «1938 жыл» деп белгі қойылған. «Төрт актілі, бес суретті күйлі (музыкалық) пьеса» алғаш рет «Әдебиет және искусство» журналының 1939 жылғы N 2 санында жарияланған. Әуезовтің таңдамалы шығармаларының 6 томдық жинағының 5-томында (1956), 12 томдық шығармалар жинағының 10-томында (1982) қайталанып басылды. Пьеса ақ өлеңмен жазылған. Оқиға 19 ғасырдың ортасында Жем өзенінің бойында өтеді.

Бекет пен Зеренің үйлену тойы үстінде Арыстан сұлтан келіп, елдің шырқын бұзады. Оларды туған жерінен көшугө бұйырады. Батыр Бекет қарсылық көрсетіп, ақыры итжеккенге жер аударылады. Одан достарының көмегінің арқасында қашып шығып, дұшпанынан кегін алады. «Бекет» операсы 1940ж. 29 ақпан күні Абай атындағы мемлекеттік академиялық опера және балет театрының сахнасында қойылды. Композиторы - А. Зильбер, оркестрге түсірген - Р. Глиэр, режиссері - Қ. Байсейітов, дирижері - Ф. Кузьмич (кейіннен Б. Врана), суретшісі - А. Ненашев, биді қойған - Ю.Ковалев, хордың жетекшісі - Г. Петров. Би көріністерінде Шара Жандарбекова мен Е. Лифанова өнер көрсетті.

Музыкалық шығарманың бұл қойылымы мамандардың арасында екі ұдай пікір тудырды. «Бекет» операсы туралы: «Қазақ операсының ұйымшыл ұжымы табанды ізденістің нәтижесінде қызықты спектакльді сахнаға шығарды. «Бекет» операсы, әрине, қазақ опера өнерінің шыңы емес, алайда бұл оның даму жолындағы ілгері басқан қадамы» (Ғ. Шарипова, «Бекет»); «Театр ұжымы үлкен жеңіске жетті» (Д. Прянишников, «қазақтың жаңа операсы «Бекет»); «Бекеттегі» мәніссіз, мазмұнсыз айғайдың мұнда да жүргенін көреміз» (А. Жұбанов, «Тұтқын қыз») - деген қарама-қарсы пікірлер білдірілді. Әсіресе, қазақтың халық әндерін өндеусіз пайдаланған композитор А. Зильбердің атына көптеге ескертулер мен сын айтылды. Қалай дегенмен «Бекет» операсы өзінің тарихи міндетін орындаған сахналық музыкалық қойылым болып табылады. Мұнда тұңғыш рет орыс әншілері (С. Колтон, О. Хан) қазақ операсында өнер көрсетті.