Бизнес кейс

Кейс әдісі (ағыл. Case method, ситуациалық анализ тәсілі) – шын экономикалық, әлеуметтік және бизнес жағдаяттардың сипаттамаларын қолдануды үйрену тәсілі. Осы техниканы қолдана отырып жағдаятты зерртеп, мәселенің мәнін түсіну керек. Зерттелген мәліметке сүйене отырып мүмкін шешімдерді ұсынып, бәрінен ең жақсысын таңдауы қажет.

Тарихы

Кейс әдістері алғашқы рет 1924 жылы Harvard Business School Мектебінде қолданысқа енгізілді.

Harvard Business Мектебінің оқытушылары бизнес саласында аспирантура бағдарламасы үшін арнайы арналып жазылған ешқандай кітаптің жоқ екенін тез түсінді. Осы мәселенің ең алғашқы шешімі бизнес саласындағы жетекші практиктермен интервью өткізу және әйгілі менеджерлердің жұмыстары туралы мәлімет алу. Оған қоса олардың күнделікті істеріне қандай факторлар әсер ететіні туралы толық мәлімет жиналуы, сол мәліметтердің жазылуы олардың бірінші шешімі болды. Тыңдаушылар күнделікті өмірде қызымет атқарып жүрген ұйымдардың өз салаларында қандай мәселелерге тап болып, сол мәселеге қатысты анықталған факторларға сипаттамалар мен мәліметтер алады. Жұмыстың мақсаты - мәселемен танысып, мәселені өз бетімен не топ есебінде шешіп, шешімін шығаруы.

Кейс әдісі бизнес саласында білім алу саласында әлемде кеңінен қолданылады және беделін күннен күнге арттырып жатыр. Мысалы, XX-шы ғасырдың 50-інші жылдарынан бері бизнес-кейстер Батыс Еуропада кең таратылуда. Еуропаның озық бизнес мектептері INSEAD, LBS, HEC, LSE, ESADE теқ қана оқытуымен емес, бизнес-кейстерді құрастыруға белсене қатысып жүр.

Ресейде 90-ншы жылдары аяғынан бастап батыс мемлекеттерінен аударылған бизнес-кейстер пайдалануға енген. 2000-шы жылдарының бірінші жартысынан бастап бизнес-кейстерге қызығушылык өсіп жатыр – университтелердегі кейс-клубтар ашылып жатыр (Кейс-клубтар НИУ-ВШЭ, Г.В. Плеханов ат. РЭУ, МФТИ, Н.Э. Бауман ат. МГТУ және т.б.).

2000-шы жылдардың бірінші жартысынан бастап бизнес-кейс әдістері жаратылыстану-ғылыми және техникалық оқыту тәжірибесінде кеңінен қолданылады. Мысалы, Journal of Chemical Education сәйкес әдістемелік құралдардын жүйелі түрде жариялады. Әртүрлі арнаулы білім оқытылуы барысында – техникалық, туристік, медициналық - бизнес-кейстер пайдалану тәжірибесі Ресейде де бастауын алды.

Бизнес-кейстер сипаттамасы

Құрылымы бойынша

• Құрылымдалған кейстер (highly structured case) – мәселенің қысқаша және нақты мазмындалады, нақты цифралар мен деректермен берілген. Осындай кейс түрі үшін бірнеше дұрыс жауап бар. Олар білім сапасын бағалау немесе формула, дағдыны, белгілі білім саласындағы әдістеменің пайдалану деңгейін түсіну үшін арналған.
• Құрылымдалмаған кейстер (unstructured case). Осылар көптеген мәліметпен беріледі. Құрылымдалмаған кейстер адамның ойлау стилі және жылдамдығын, белгілі мәліметтен ең бастысын және екінші кезектегісін белгілеп, бөле алатындықты бағалау үшін арналған. Осы кейс түрінде бірнеше шешім болуы мүмкін. Әдетте ерекше шешім табу мүмкіндігіңіз әбден мүмкін.
• Тұңғыш ашушы бизнес-кейстер (ground breaking cases) қысқа да, ұзынырақ та бола алады. Кейсті қалай шешкен қадағалау адам ерекше шешім таба алатынды, берілген уақытының кезінде қанша креативті идеялар бере алатынды байқау мүмкіндікті береді. Егер топтық шешімі жүрсе, басқа адамның идеясын қолдана алатынды, сол идеяны әрі қарай өрістендіріп қалайша жұмыста қолдана алатынын көруге болады.

Берілетін форматы/түрі бойынша

• Қағазда жазылған кейстер
• Видеокейстер
• Notts County 2.0

Көлемі бойынша

• Толық кейстер (жалпы, 20-25 парақ) бірнеше күн бойынша топтық жумысқа арналған, әдетте топ есебінде өз шешімдерін аудиторияға презентация арқылы таныстыруы міндет.
• Қысқа кейстер (3-5 парақ) тікелей сыныпта талдау үшін арналған және жұмысқа үлкен аудиторияны тартады.
• Мини-кейстер (1-2 парақ), қысқа кейстер сияқты, тіледей сыныпта талдау үшін арналған, және көбінесе теорияға мысал ретінде келтіру үшін пайданылады. Көп жағдайда мини-кейс қысқаша мазмұнду болуы мүмкін, бір-екі абзац ретінде, және сұрақтармен қамтуы мүмкін. Сол сұрақтарға талқылауда жауап берілу қажет.

Қиындығы бойынша

• Бакалавриат бағдарламасында оқитын студенттерге арналған кейстер
• Магистратура бағдарламасында оқитын студенттерге арналған кейстер
• MBA және біліктілікті көтеру курстары бағдарламасында оқитын студенттерге арналған кейстер

Түрлері бойынша

• Бухгалтерлік есеп және аудиторлық бақылау
• Бизнес пен мемлекетік қатынастар
• Бәсекелі стратегиялар
• Кәсіпкерлік
• Қаржы
• Менеджмент
• Қызметкерлерді басқару
• Ақпараттық жүйенің басқару
• Маркетинг
• Келіссөздер
• Операциялық менеджмент
• Ұйымдастырушылық жетекшілік және қылық
• Басқару
• Бизнес және әлеуметтік жауапкершілік
• Психология
• Социология

Компания түрлері бойынша

• Ірі өңірлік кәсіпорын туралы бизнес-кейстер
• Шағын және орта бизнес туралы бизнес-кейстер

Өңірлер бойынша

• Солтүстік Америка кейстер
• Еуропалық кейстер
• Дамушы экономика елдері және өтпелі экономика елдері туралы кейстер

Бизнес-кейстің мәні

Бизнес-кейс – бұл арнайы әзірленген және нақты бизнес жағдайлар мәселесін қамтитын оқу материалы. Компания менеджменті бизнес кейстан ерекше шешімді талап етеді. Мұғалім бизнес кейстің шешу тәсілдерін сабақ үстінде бағыттайды. TiasNimbas Бизнес Мектебінің стратегиялық менеджмент профессоры, Джейми Андерсеннің пікірі бойынша бизнес-кейс жетістігі үш сынаққа тәуелді:

• Бастапқы статистикалық деректердің жеткілікті мөлшерде болуы
• Компания менеджерінің бизнес-кейс әзірлеу барысына қатысуы
• Әсерлі бизнес жағдайдың шешімдерін іздестіруіне және алуан-түрлі талдау тәсілдерін қолдануына мүмкіндік беруі.

ЕСНН, бейкоммерциялық ұйымның жүргізген зерттеуіне сәйкес, бизнес-кейс тәсілін әзірлеуге және дамытуға мамандандырылған мұғалім және оқушылар арасында зерттеуге негізделген жағдайлар ең үлкен әйгілікке ие. Дәстүр бойынша бизнес-кейс академиялық мұғалімдер және компания менеджерінің серіктестігімен жазылады. Бүгінгі таңда ең үлкен Солтүстік Америка компаниялары туралы жазылған бизнес-кейс сұранысқа ие болып жатыр, өйткені дәл осы жерде ахуалдық талдау мәдениеті туындады.

Дегенмен 1990 жылдардың соныңан бастап, бизнес кейстерді әзірлеу барысында әйгілі рөлді Еуропалық жоғары білім беру орындарының профессорлары бастау алды. Халықаралық байланыстар нәтижесінде, Азияның профессорлары бизн-кейстің дамыту үдерісіне қосылды. Мәселен, Франция және Сингапурда орнатылған INSEAD Еуропалық бизнес мектеп, ,халыхаралық бизнес-кейс әзірлеу нарығында әйгілі қолбасшы болып табылады. 2008 жылы INSEAD ECCH European Case Award тоғыз дәрежесінен жеті жетістікке жетті.

Бизнес саласында кейс әдісі

Халықаралық мек емелер білім беру үдерісінде бизнес жағдайларды шығару тәжірибесінің дамытуына үлкен үлес қосып отыр. Бірінші кезекте, бизнес жағдайларды шығару әдісін консалтингтік және аудиторлық компаниялар сұхбат кезінде пайдаланады. Бұл әдіс, талдау және синтездеу ,нақты құрылымдалған кандидаттар қабілетін анықтауға және өз ойын білдіруге ерте сатысында мүмкіндік береді. Іріктеудің бастапқы кезеңі көбінесе корпоративтік іс-чемпионаты ретінде пайдаланылады. Сондықтан, Microsoft жыл сайынғы Ресейдің ең үздік студенттік командаларын біріктіретін, Microsoft Case Competition өткізеді.

Бизнес-кейс чемпионаттары

• McKinsey бизнес-кейс чемпионаты
• KPMG халықаралық бизнес-кейс чемпионаты.
• Келесі KPMG Халықаралық Бизнес-Чемпионаты 2017 жылы 10-13 Сәуірде Португалияда, Лиссабон қаласында өтеді.
• Danone Trust, Danone компаниясынан
• Impact, Roland Berger, Роланд Бергер Стратегия Консультаттарымен кездесу IMPACT-та Еуропаның түпкір-түпкірінен келген студенттер клиенттердің күнделікті жұмысынан алынған кейсті шығарып, Роланд Бергер команиясының халықаралық жұмысқа орналасу мүмкіндіктеріне толық мәліметтерге ие болды. Қасысушылар қызықты әрі жұмысқа толы үш күнін Барселонада өткізді. Осы уақыттың ішінде стратегиялық консультанттың күнделікті өмірін көріп таныды.
• L’Oreal e-Strat
• Microsoft бизнес-кейс чемпионаты·
• P&G CEO Challenge.
• Қазақстан мен Ресейде өтетін Changellenge бизнес-чемпионаты. Changellenge Cup Kazakhstan 2016 жылы 30-ншы Қарашада өтті.