Биік Қарасу
Биік Қарасу (қырымтат. Büyük Qarasuv, Буюк Къарасув, укр. Біюк-Карасу, Карасівка) — Қырымдағы өзен. Төменгі ағысындағы Салғырдың ең ірі оң саласы. Өзеннің ұзындығы 86 км, су жинайтын алабы 1160 км², өзеннің еңісі 4,37 м/км, Арғыншық гидробекетіндегі орташа жылдық шығыны 1,41 м³/с, сағасында 1,05 м³/с. Ол теңіз деңгейінен 228 биіктіктегі Қараби яйла тау жотасының етегіндегі Қарасу Басы қуатты бастауынан басталып, сағасынан 39 шақырым жерде Сейітлер ауылының маңындағы Салғырға құяды.
| Биік Қарасу | |
|---|---|
| қырымтат. Büyük Qarasuv | |
| |
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 86 км |
| Су алабының ауданы |
1160 км² |
| Су алабы | Салғыр/Азов теңізі |
| Су шығыны | 0,61 м³/с |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Қарасу Басы |
| • Биіктігі | 228 м |
| • Координаттары | 44°58′40″ с. е. 34°36′26″ ш. б. / 44.97778° с. е. 34.60722° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Салғыр |
| • Координаттары | 45°28′13″ с. е. 34°47′14″ ш. б. / 45.47028° с. е. 34.78722° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 45°28′13″ с. е. 34°47′14″ ш. б. / 45.47028° с. е. 34.78722° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
.jpg)
| |
| Ел |  Украина
|
| Аймақ | Қырым |
| Ортаққордағы санаты: Биік Қарасу | |
Өзеннің қоректенуі жауын-шашынның басым болуымен араласады. Ағын режимі Қырымның басқа өзендеріне ұқсас: жазғы саба және қыста судың көтерілуі — 1912 жылы жаңбырдан кейін Қарасубазардың бүкіл аумағы өзен ағынымен жойылды. Биік Қарасудың 26 саласы бар, олардың ең маңыздысы Танасу, Ләншін, Сарысу және Кіші Қарасу. «Қырымның жер үсті су қоймалары» анықтамалығында әлі анықталмаған, ұзындығы 10,0 км, су жинау қоймасының ауданы 23,0 км², сағасынан 79 км жерде ағып жатқан және ұзындығы 5 шақырымнан аз болатын 2 атаусыз тармағы бар Тайған сол жақ саласы сипатталған. Николай Рухловтың 1915 жылғы «Қырымның таулы бөлігінің өзен аңғарларына шолу» кітабында бірнеше сала-жылғалардың атаулары келтірілген, олардың көпшілігі қазіргі карталарда анықталған (Рухловтың орналасу тәртібі сақталған):
- Шопан-шоқрақ-дере — оң жақ саласы Шобан-Шоқрақ бұлағынан басталып, Қарасубазар қаласының солтүстік шетіне құяды;
- Барын жылғасы — оң, Мұшаштың солтүстік шетіне ағады;
- Аджылар жылғасы — оң, Шапқалдың шетінен оңтүстікке қарай 300 м жерге құяды;
- Көпқас (сондай-ақ Жаутайған), жоғарғы ағысында, Мәмбетұлан жылғасы атауымен аталады (қазіргі карталарда Орта Жылға деп жазылған) — сол, қазір Қарасубазар су қоймасына құяды;
- Терең — сол, Аққая ауылының солтүстік шетіне құяды;
сондай-ақ әлі белгісіз Шұңқырдере мен Қаплан;
- Сарытана — оң, Башы ауылына құяды, гидроним оның аңғарында жатқан ауылдың ескі атымен (Сарытана) берілген.
Қарасубазар маңында өзен аңғарында республикалық маңызы бар табиғат ескерткіші — Ақ Қая жартасы (325 м) орналасқан.
Атауы өңдеу
Түркі тілдерінде жерден шығып жатқан бұлақтардан басталатын өзендерді осылай (тау мұздықтарынан ағатын өзендерді — ақсу дейді) атайды.
Су қоймасы өңдеу
Қарасубазар қаласына жақын өзенде екі үлкен су қойма бар — Қарасубазар (көлемі 23,3 млн м³) және Тайған (көлемі 13,8 млн м³). Өзен суы суаруға, сондай-ақ Қарасубазар ауданындағы елді мекендерді сумен қамтамасыз етуге қарқынды пайдаланылады.
2014 жылдың қазан айында Сейітлер ауданындағы Новоивановка ауылының маңында өзен ағынын Солтүстік Қырым арнасына өткізуге мүмкіндік беретін су торабының құрылысы басталды. Су торабының құрылысы 2015 жылдың қаңтарында аяқталды[1].
Су беру жылдамдығы 4 м³/с. Әуіт-тұндырғыштың сыйымдылығы 20 мың м³[2], ауданы шамамен 0,6 га. Сондай-ақ су тасқыны кезінде апатты су ағызғыш құбыр бар[3].
-
Қарст көзі Қарасу Басы, бастауы Биік Қарасу -
Қарасу Басы мекені, бастауы Биік Қарасу -
Қарасубазар маңында -
Ақ Қая — Биік Қарасу алқабының оң жағалауы
,_%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BC.jpg)
Дереккөздер өңдеу
- ↑ В обезвоженном Крыму надеются на минприроды и небесную канцелярию. РИА «ФедералПресс» (30 қаңтар 2015).(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Гидроузел в с.Новоивановка - социально-значимый объект на территории района. Нижнегорский район (13 ақпан 2015).(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Председатель Совета министров Республики Крым С.Аксенов посетил Нижнегорский район (фото). Нижнегорский район (8 қазан 2014).(қолжетпейтін сілтеме)