Блокчейн

Блокчейн (ағылш. block chain, blockchain) — биткойн (ағылш. Bitcoin) немесе оның баламасы жүйесінде транзакциялары тобын жазуға арналған арнайы құрылым. Қарапайым тілмен айтқанда, сіздің өміріңізге қатысты барлық шынайы дерек, жазбаларды тізбектеп сақтау технологиясы. туған сәтіңізден бастап ешбір дерек тыс қалмайды. Тіпті бір кезде жол ережесін бұзғаныңыз, досыңызға шотыңыздан ақша аударғаныңыз, интернет дүкеннен жасаған саудаңыз, үйленгеніңіз, барлығы-барлығы блоктарда тізбектеліп сақталады. Қысқаша айтқанда қағазға жазылатын деректердің барлығын блокчейнге де жазуға болады. Айырмасы blockchain-де жазбаны қолдан жасауға, өшіруге, жасыруға болмайды. Өткен күнмен жазба жасай салатын нотариустар, айыппұлыңызды базадан өшіретін пысықайлар, несие тарихын жаңартатын алаяқтар дәурені өтеді. Блокчейн деректерін яғни блоктарды және олардың мазмұнын иесі рұқсат етсе кез-келген адам көре алады. Демек blockchain желісінің пайдаланушысына оның деректерін растайтын нотариус, тіркеуші, аудитор, сақтандыру агенті, бақылаушылар сияқты делдалдар қажет болмайды.

Блокчен жүйесі

Термин алғаш рет Bitcoin жүйесінде енгізілген толығымен қайталанатын таратылатын дерекқордың атауы ретінде пайда болды, бұған блок көбінесе әртүрлі крипто-валютада операциялар деп аталады, бірақ блоктық тізбектер технологиясы қандай да бір өзара байланысты ақпарат блоктарына дейін кеңейтілуі мүмкін.

Транзакциялық блок

Транзакциялық блок - Bitcoin жүйесінде транзакциялар тобын жазу үшін арнайы құрылым. Мәміле оның форматы мен қолдары тексерілгенде және транзакция өзі бірнеше басқа адамдармен бірге топтастырылған және арнайы құрылым - блокқа жазылғанда, толық және сенімді («расталды») болып саналады. Блоктың мазмұны тексерілуі мүмкін, себебі әрбір блокта алдыңғы блок туралы ақпарат бар. Барлық блоктар бір дерекқорда жасалады, ол дерекқорда кез келген уақытта орындалатын барлық операциялар туралы ақпараттар қамтылады. Тізбектегі бірінші блок - негізгі блок (ағылшын генезис блогы) - бұл ата-аналар блогы болмағандықтан, бөлек оқиға ретінде қарастырылады.

Блок тақырыптан және транзакция тізімінен тұрады. Тақырып өз кезегінде хештен, транзакциялар хешінен және қосымша ақпараттан тұрады. Биткойн жүйесінде алғашқы транзакция болып құрылған блок үшін берілген комиссия болып табылады, әрі ол қолданушыға жүлде есебінде болады. Әрі қарай, алдыңғы блокқа жазылмаған транзакциялар кезегі бойынша жүйеге келтірілген транзакциялар тізімі болады. Кезектен алу критерийін майнер өзі белгілейді. Оның уақыт хронология кестесі бойынша болуы міндетті емес. Мысалы, жүйеге тек жоғары комиссиясы бар операциялар немесе берілген адрестер тізімі ғана енгізілуі мүмкін. Құрылған блок үшін берілген комиссиядан басқа транзакцияларда input параметрінің ішінде алдыңғы транзакциялардың жағдайына сілтеме болады (Мысалы, биткойндар жүйесінде, сілтеме, жұмсалынған биткойндар алынған транзакцияға сілтеме болады). Құрылған блок үшін берілген комиссия майнерінің операциясында ешқандай "енгізу" транзакциясы болмайды, сондықтан бұл параметрде кез келген ақпарат көрсетіле алады(олар үшін өрістің атауы ағылш. Coinbase parameter).

Бұл жеке тұлғаларға ғана емес, заңды тұлғаларға да қатысты. Blockchain технологиясы арқылы келісімшарттар, сатып алу-сату операцияларын жасауға болады. Еш жасырын схемасыз, айқын түрде мемлекеттік сатып алу операцияларын, тендерлерді өткізіледі. Бұл жүйе жемқорлықты, бюрократиялық созбалаңды жоюға пәрменді. Банк жүйелеріне енсе, тіпті бірнеше бөлімдерді толығымен қысқартуға, банк операцияларының бірнеше кезеңін азайтуға мүмкіндік береді. Ипотекалық пәтерлер, жылжымалы мүлікті сатып алу-сату кезіндегі алаяқтық мүлдем жойылады дейді мамандар.

Мамандардың айтуынша: «бұл кезінде интернетте революциялық идея болған. Біреу сенсе, біреу сенбеген. Блокчейн технологиясы да өмірімізге енеді. Бұл жүйе арқылы біз қоғамдағы қаржылық айқындылыққа, қаражат пен уақытты үнемдеуге, қоғамның сенімін қалпына келтіруге қол жеткізе аламыз».

Блокчейн технологиясының артықшылықтары мен кемшіліктері

Сарапшылар блокчейнді бүгінгі таңдағы ең перспективалы технология деп санайды. Блокчейн технологиясының негізгі артықшылықтары:

Мәліметтерді сақтауды орталықсыздандыру. Блокчейн желіге қатысушылардың барлығында бірден сақталады, бұл бұзу немесе ұрлау ықтималдығын нөлге дейін азайтады.

Барлық деректер ашық, сондықтан кез келген адам ақша аударымы туралы ақпаратты олардың шынымен жіберілгеніне көз жеткізу үшін бақылай алады.

Транзакцияны қайтару мүмкін еместігі. Төлеушінің төлемді тоқтатуға немесе жоюға мүмкіндігі жоқ.

Делдалдардың болмауы және олардың жұмысы үшін шамадан тыс комиссиялар.

Дегенмен, блокчейн қазіргі уақытта мінсіз емес. Ол әлі аяқталмаған және әлемнің көптеген елдерінің бағдарламашылары онымен жұмыс істеуде. Ең көрнекті кемшіліктер:

Масштабтау мәселелері. Мәліметтер қоры тым үлкен болғанда, ақпаратты тексеруге көп уақыт кетеді. Тиісінше, төлемдер әлдеқайда баяу. Bitcoin-де төлемді аударудың орташа уақыты қазір 4-5 сағатты, ал максимум 2 күнді құрайды. Соңғы уақытқа дейін бұл уақыт 10 минуттан аспағанына қарамастан.

Көптеген штаттар үшін заңсыз статус. Технологияны өз тәуекеліңізбен пайдаланыңыз. Айқын прогреске қол жеткізілгенімен, бірқатар елдер әртүрлі салалардағы блокчейннің болашағына қызығушылықпен қарайды.

Ақылды келісім-шарттар сияқты, іске асыру құны жоғары.