Бозарша

Бозарша
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Magnoliophyta Табы: Magnoliopsida Тегі: Бозарша

Өсімдік туралы

Бозарша – сауырағаштар тұқымдасына жататын қылқанжапырақты ағаш. Өмір сүру ұзақтығы – орташа есеппен 100-150 жыл. Қылқандарының жағымды хош иісі болады. АҚШ, Канада, Польша, Нидерланд елдері арқылы дүние жүзіне кең таралған. Қазақстанда шет елден әкелінген жиырма шақты түрі көгалдандыруда кең қолданылып келеді. Бозаршаның қылқаны сары, ашық жасыл, ала түсті болады. Қылқаны алтын түсті бозаршаны «Golden Globe» деп атайды және ол үлкен сұраныста. Биік болып өсетін түрлерінің ішінде «Brabant» пен «Smaragd» бозаршалары қала көгалдандыруында кеңінен қолданылып келеді. Биіктігі - 60 м дейін жетеді. Бозарша түріне байланысты пішіні әр түрлі болып келеді: «Thuja Danica» шар пішіндес, «T.Brabant» – цилиндр, «T.Smaragd» – конус пішіндес болса, «Т.orientalis» деген түрі жұмыртқа тәрізді болады. Биіктігі түрі мен сұрпына қарай 0,3-15 метр аралығында болып келеді. Бозаршаның өсу жылдамдықтары да түрлеріне байланысты. Оның жылдық өсімі күтіміне қарай 20-60 см-ге дейінгі аралықта. Табиғаттағыдай емес көгалдандыруда бозаршалардың көлемі мен биіктігін қажетті деңгейде пішіндеп ұстауға болады. Көгалдандыруда жасыл қоршау жасауға қолданады. Бозаршаның барлық түрі қырқып, түрлі пішіндер жасауға өте ыңғайлы. Осы қасиетіне байланысты оны аула көгалдандыруда жиі пайдаланады. Бозаршаның ағашы жұмсақ әрі мықты. Отанымызда одан шпал, жиһаз, бағана жасайды. Ағашында хош иісті сары түсті эфир майы бар. Оны парфюмерияда (шаш және денеге арналған жуғыш заттар, фитобальзамдар мен хош иісті майлар) және медицинада кеңінен қолданады. Халық медицинасында рак ауруларының алғашқы белгілерін емдеуде пайдаланады. Бозаршаның қылқандары мен қабығын қайнату арқылы несеп айдайтын, іш жүргізетін, күйгенде, суықтағанда, жөтелге қарсы, бас және тіс ауырғанда қолданатын әр түрлі тұнбалар дайындауда қолданады.

Күтімі

Кез-келген түрі жылы әрі ылғалды жерді ұнатады. Климаты ылғалды, ыстық аймақтарда тез өседі. Барлық түрін жиі және мол суғару керек. Бұтағын қырқып, пішіндеп отырған дұрыс. Қылқанының түсі қанық болуы үшін, жылына екі рет құрамында азоты көп тыңайтқыштармен қоректендірген жөн.

Көбейтілуі

Жылыжайларда тұқымынан немесе ерте көктемде қалемшелеу арқылы көбейтіледі.

Бозарша туралы тақпақ

Бозаршада ұнамды

Баға жетпес бар көрік.

Қысы-жазы тұрады

Аулаңызға сән беріп.

Сілтемелер

• Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт Мұрағатталған 20 ақпанның 2012 жылы.

Пайдаланылған әдебиеттер

Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.Қылқанжапырақтылар: Дидактикалық материал - Алматы, 2010 - 14 бISBN 978-601-7237-07-3