Борджиа

	Борджиа; араг. Borcha
	;
Негізін салушы үйі	Борха
Титулдары	Гандия герцогы; Сквиллаче князі
	өңдеу

Борджиа (кат. Borja [ˈbɔɾdʒa] — Боржа, исп. Borja [ˈborxa] — Борха, итал. Borgia [ˈbɔrdʒa] — Борджа) — Арагон тәжіндегі Валенсияның испан-итальян дворяндық тұқымы, Гандия қаласының әміршілері. Ата-тек елтаңбасы - қызыл бұқа. Бұл тұқымдан екі Рим папасы мен жиырма кардинал шыққан. Оның аты азғындаушылық пен опасыздық синонимына айналған^[1].

Шығу тегі өңдеу

Тұқымының аты Сарагосаның жанындағы Борха ауылынан шыққан. Наварр патшасы Санчо Рамирестың заңсыз баласынан шығу туралы отбасылық риуаяты дәлелденбеді. Валенсиядан маврларды ығыстырудан кейін Хайме Басқыншы патша өз серілерінің арасында жаулап алған жерлерін бөлді. Эстебана де Борха серіге Хатива берілді, өз отбасымен осы жерлерде орналасты.Кейін Борха тұқымының феодалдары Гандиа қаласын сатып алды. Борха, немесе (каталанша) Боржа ақсақ тұқымы Валенсия әмірлігінде жетекші тұқымдарының ішінде болған.

Италиядағы Борджиа өңдеу

Альфонсо де Борха Каликста III атымен Рим папасы болып сайланғаннан кейін, оның туысқандары Римге көшіп, болашақ «қара ақсүйектер» қатарына қосыла бастады. Олардың ішінен ерекше табысқа інісі Родриго жеткен - 1492 жылы Александр VI атымен понтифик болып аталған. Оның Ватиканда болуын жетектеген жанжалдар папа кенесінің беделін аса түсірді және Реформацияны дайындады^[2]^[3]. Папа Борджианың бірнеше әйелдермен, оның ішінен ең алдымен Ванноца деи Каттанеимен тұрмыстық қатынасынан 10 бала туылған, айрықша белгілі Пьетро Луиджи, Джованни, Чезаре, Джоффре және Лукреция. Ұл балаларының үлкені католиктік ұлы мәртебесінен Гандиа герцогы атағын алды. Бұл атақ Джованнидың испан ұрпағында XVIII ғасырға дейін сақталған. Франсиско Борджа, Гандианын 4-ші герцогы иезуит орденын басқарған, католиктік шіркеумен әулиелер қатарына көтерілді. Италияда қалған Джоффре тұқымында Сквиллаче князі лауазымы мұра болып қалдырылды.

Испан герцогтары өңдеу

XVI ғасырдың соңында Джованни мен оның баласы Хуаннан шыққан Борджианың испан тармағы үш жаққа бөлінген. Үлкенінің басы Гандиа герцогының атағына ие болды. Кішісінің басы Альканьисес маркиза лауазымының мұрагерімен неке қию арқылы арқылы маркиз атағын алды. Ортаншысы Вильяэрмос лауазымын мен жерлерін олардың мұрагерімен неке қию арқылы ала алды. Испан Борджиалары Филипп III басқарған кезінде көтерілді, себебі оның бірінші министрі герцог Лерманың өзі бұл тұқымнан шыққан. Герцог бөлелерінің біреуі Перу вице-патшасының атағына тағайындалды. Хуан де Борха (1564-1628) бастарды Оңтүстік Америкада орныға алған - оның ұрпағы бүкіл отар кезеңі кезінде көрнекті орында болды. Осыдан басқа, борха тұқымынан Анна Франсиска - вице-патшалықты билеген жалғыз әйел де шыққан. Тұқымның негізгі жағы 1740 жылы бала қалдырмаған Гандианың 11-ші герцогының өлімімен аяқталды. Испан Борджианың лауазымы мен жерлері оның қарындасы мен герцог Бенавенте балаларына мұраланды.

Әйгілі өкілдері өңдеу

Каликст III (лат. Callistus PP. III, Альфонсо ди Борджиа; 1378—1458) — 1455 жылдың 8 сәуірінен бастап рим папасы.
Александр VI (лат. Alexander PP. VI, Родриго Борджиа; 1431—1503) —1492 жылдың 12 тамызынан бастап рим папасы. Каликст III інісі.
Франсиско де Борха (исп. Francisco de Borja; 1441—1511) — кардинал-непот, Александр VI рим папасымен тағайындалған.
Хуан Борха Льянсоль де Романи кішісі (исп. Juan de Borja Llançol de Romaní; 1470—1500) — кардинал-непот, Александр VI рим папасымен тағайындалған.
Джованни Борджиа (1474—1497) —Гандианың 2-ші герцогы, Сесса герцогы, Александр VI рим папасы мен оның көңілдес әйелі Ванноцца деи Каттанеидің ұл баласы.
Чезаре Борджиа (итал. Cesare Borgia; 1475—1507) —саяси қайраткер, валанс мен романьоль герцогы, Андрия и Венафр принцы, дийос графы, Пьомбино, Камерино мен Урбино әміршісі, гонфалоньер мен Әулие шіркеудің генерал-капитаны. Родриго Борджиа, келешек Александра VI папасы мен Ванноцца деи Каттанеидің ұлы.
Лукреция Борджиа (исп. Lucrecia Borgia; 1480—1519) — Александр VI рим папасы мен оның көңілдес әйелі Ванноцца деи Каттанеидің қыз баласы, Песаро герцогинясы, Салерно княгинясы, Феррара, Модена мен Реджио герцогинясы.
Джоффре Борджиа (итал. Gioffre Borgia; 1481—1517) —Сквиллаче князі, Александр VI рим папасы мен оның көңілдес әйелі Ванноцца деи Каттанеидің кіші ұл баласы.
Хуан де Борха (1494/8? — 1543) —Гандианың 3-ші герцогы, Сесса герцогы, Неаполь коннетаблі; Джованни Борджианың баласы.
Джованни Борджиа (итал. Giovanni Borgia; 1498—1547/1549) —Рим инфанты деп аталынған, Лукреция Борджианың некесіз туылған баласы.

Қолданылған әдебиет өңдеу

M. Mallet: The Borgias. London 1969.
S. Schüller-Piroli: Die Borgia-Dynastie. 1982.
I. Cloulas: Die Borgias. Biographien einer Familiendynastie. Zürich 1993.
F. Gregorovius: Lucretia Borgia, nach Urkunden und Briefen ihrer eigenen Zeit. Leipzig 1966
Volker Reinhardt (Hrsg.): Die großen Familien Italiens. Kröner, Stuttgart 1992, ISBN 3-520-48501-X.

Дереккөздер өңдеу

↑ Daniel S. Burt/ The Biography Book. Page 39.
↑ Richard Marius. Martin Luther. Harvard University Press, 1999. 3rd ed. P. 82.
↑ Alexander VI (pope) :: Article (англ.). — статья из Encyclopædia Britannica Online.

[1] Daniel S. Burt/ The Biography Book. Page 39.

[2] Richard Marius. Martin Luther. Harvard University Press, 1999. 3rd ed. P. 82.

[3] Alexander VI (pope) :: Article (англ.). — статья из Encyclopædia Britannica Online.

[1]

[2]

[3]

Борджиа араг. Borcha

Негізін салушы үйі	Борха
Титулдары	Гандия герцогы Сквиллаче князі
өңдеу