Бузе қызғалдағы

Бузе қызғалдағы
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Өсімдіктер;
Бөлімі:	Гүлді өсімдіктер;
Табы:	Дара жарнақтылар;
Сабы:	Liliales;
Тұқымдасы:	Liliaceae;
Кіші тұқымдасы:	Lilioideae;
Тегі:	Tulipa;
Түрі:	T. buhseana;
Екі-есімді атауы
	Tulipa buhseana; Boiss.

Бузе қызғалдағы (лат. Tulipa buhseana) – лалагүлдер тұқымдасының қызғалдақ туысының көпжылдық өсімдігі.

Ботаникалық сипаттамасы

Бузе қызғалдағының биіктігі 15 – 40 см, пиязшығы жұмыртқа тәрізді, жуандығы 1 – 1,5 см, терілі, қатты, ішкі жағынан ұшы жіңішке түкті қабықшалы.

Сабағы жалаңаш, сирек жоғарғыжағы түкті, жапырақ саны екеу, өте алшақ орналасқан, қайырылған, бүгілген, жалаңаш, шамалы кірпікшелі, сызықты, төменгісі жалпақ, ені 3 – 8 мм,әдетте гүлінен едәуір қысқа.

Гүл саны – 1 – 4 (кейде 6-ға дейін), гүл серігі сары, ұзындығы 15 – 30 мм, сүйір, сыртқылары күлгін. Түбі тарамды, ішкісінен 2 есе дерлік жіңішке, ішкілері сопақша, түбіне қарай біртіндеп жіңішкерген, осында тарамды және кірпікшелі, аталықтары гүл серігінен 2 есе қысқа. Олардың жіптері сары, кеңейген түбінде қалың түкті сақиналы, одан жоғары әдетте түкті, тозандықтары сызықты сопақша, ұзындығы 4 – 6 мм, сары немесе ұшы шамалы күлгін, сүйір ұшы қысқа. Түйіні аталықтан шамалы қысқа, қысқа бағанды.

Сәуір - мамыр айларында гүлдейді.

Қазақстанда таралуы

Шөлдегі құмды және сазды топырақта өседі. Торғай, Арал маңы, Қызылорда, Балқаш - Алакөл, Қызылқұм, Түркістан флористикалық аудандарында, Шу-Іле тауларында кездеседі.

Қызықты мәлімет

Кей мамандардың пікірінше, бұл түрдің биік сабақты популяциясы жеке таксономиялық түр – Талиев қызғалдағы (Tulipa talievii Klikov et Zoz.) деп есептейді. Олар пиязшығының қалың түктеуімен , гүлінен биік жапырақатарымен , түкті сабағымен және ішке қайырылмаған гүл серігі жапырақшаларымен ерекшеленеді. Бұл түр Іле өзені аңғарында, солтүстікке қарай Қапшағай суқоймасынан Арқарлы асуына дейін кездеседі. Дегенмен, жақында ДНК-ның салыстырмалы салмағы мен морфологиясын зерттеуге негізделген жұмыстар нәтижесі Талиев қызғалдағы жеке түр еместігін көрсетті^[1].

Тағы қараңыз

Дереккөздер

↑ Л.И. Вальдшмит "Қазақстанның кызғалдақтары"

[1] Л.И. Вальдшмит "Қазақстанның кызғалдақтары"

[1]