Бұзоқ

Бұзоқ, бузук — ежелгі түркі тайпасы. Б.з.б. 1 — 2 ғасырларда Оғыз тайпалары бірлестігінің құрамында болған. Махмұт Қашқаридың айтуынша, Бұзоқ атауы “бұзу”, “сындыру” (садақты) дегеннен шыққан. Рашид әд-Дин бұл турасында мынадай аңызды баяндайды: Оғыз ханның алты ұлы үш алтын оғы бар алтын садақ тауып алады. Олжаны өзара бөлісе алмай, әкесіне жүгінгенде, Оғыз хан садақты сындырып үшке бөледі де үш үлкен баласына, үш оқты үш кіші баласына береді. Осыдан кейін 3 үлкен ұлының ұрпағы үшоқ аталыпты. Бұл аңыздың Шыңғыс хан шапқыншылығы заманында туған нұсқасында Оғыз ұлдарының тауып алғаны алтын садақ пен 3 күміс оқ екен. Садақ пен оқтарды Оғыз хан түсінде ғана көрген. 12 ғасырларда оғыздар өздерінің 1118—57 жылдары билеушісі Санжар сұлтанға қарсы шығып, оны 1153 жылы тұтқынға алады. 1156 жылы тұтқыннан қашқан Санжар сұлтан әуелі Термезге, одан кейін Мервке келіп, 1157 жылы сонда қайтыс болған. Оғыздар Санжар сұлтанды жеңген кезде Мерв, Нишапурды, Хорасанның кейбір басқа қалаларын талайды. Тек Герат қ-н ғана ала алмай кейін шегінді. Осы шегініс кезінде оғыздар Бұзоқ және Үчоқ болып бөлініп, екі жаққа кеткен. Барлық оғыздар сияқты Бұзоқ та суармалы егіншілікпен, мал ш-мен айналысқан. Қосымша балық аулаумен, аңшылық кәсібімен шұғылданды. Тары, күріш дақылдарымен қатар, қауын, қарбыз, қияр өсірген. Сырдария бойындағы халық отырықшы өмір сүрген. Ал бір бөлігі көшпелі болған.

Дереккөздер

“Қазақ Энциклопедиясы”, ||-том