Бұлақкөгал

Бұлақкөгал – орта ғасырлардан сақталған көне қала орны (8-12 ғасырлар), Түркістан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері тізіміне енген археология ескерткіші.

Орналасқан жері

Сайрам ауданы, Ақбұлақ ауылынан 2 км батыста, Ақсу өзенінің сол жақ жайылмасы үстіндегі тепсеңде, осы өзенге Бұлақкөгал бұлағының құяр сағасында орналасқан.

Зерттелуі

1940 жылы Жамбыл археологиялық экспедициясы (жетекшісі Г.И. Пацевич) алғаш рет анықтап, зерттеген. 1979 жылы Шымкент педагогика институты археологиялық отрядының экспедициясы екінші рет зерттеу ісін қайта қолға алған (жетекшісі А.Н. Подушкин).

Қала сипаты

Қала батыстан шығысқа қарай созылып жатқан, төрткүл орталық төбешіктен және оған шығыс жағынан жанасып жатқан, төрткүл бұрыс алаңнан тұрады. Орталық төбешік табаны 160х140 м, жоғарғы бөлігі 120х90 м, өзен жайылмасының биіктігі 15-17 м (рабад). Рабадтың периметрінен ені 2-3 м және биіктігі 1,2-1,3 м дуал түріндегі қамал қабырғасының, төмпешік түріндегі қамал мұнараларының қалдықтары байқалады. Рабадтың ауданынан оны бөліп тұратын ішкі қабырғаларды, қазан шұңқырларды байқауға болады. Орталық төбешіктің өзенге қараған солтүстік және батыс беткейлері өте тік (45-60); ал алаң табаны 80х60 м, биіктігі 3-4 м (рабад), оның бір бөлігі рабадтың оңтүстік беткейінде де сақталған (80х30 м.) Алаңның шығыс жағында төбешік тәрізді қырат бар (мұнара қалдығы); қамал мен рабадты ені 20-25 м, солтүстік шеті Ақсу өзенінің арнасымен, ал оңтүстік шеті – Бұлақкөгал жылғасымен ұштасып жатқан ор бөліп тұрады.
Ескерткіш батыстан шығысқа қарай созылып жатыр, оның шығыс жағынан басқа жақтарының бәрінде судан қорғап тұратын тоспалар бар. Қазіргі уақытта ескерткіш алаңының бір бөлігі жол төсеу және ауыл шаруашылық құрылыстарын салу жұмыстар нәтижесінен бүлінген.
Ежелгі қаладан ірі керамикалық ыдыстардың (хұм, хұмша, су құятын қыш құмыра), сондай-ақ ас құмыралардың, саптыаяқтардың бөліктерінен тұратын едәуір материал табылған. Керамика қолдан қыш қалыпта жасалған, ангоб іздерімен безендірілген, бедер тақта, бетіне ирек және түзу сызықтар жүргізілген. Қарахан заманына тән ерекшелігі мен әшекейі бар жалатпа керамика бөліктері табылған. Табылған материалды 7-12 ғасырларға жатқызуға болады.
В.Д. Городецкий ежелгі Бұлақкөл қаласын орта ғасырлардағы араб жазбаларында сөз болатын ертедегі Нүзекет (Нузкет) қаласымен байланыстырады. Г.И. Пацевич Бұлақкөгалдың орнынан ортағасырлық Манкес қаласының (Манкент, Маункет) шекарасын анықтады, ол Испиджаб округіндегі қалалардың бірі ретінде арабтың 12 ғасырда өмір сүрген энциклопедист ғалымы Якуттың еңбектерінде сөз болады. Қазба жұмыстары жүргізілмеген.