Бөгде

Танымайтын, бөтен, жат синонимі ретінде тілімізде сирек қолданылады. «Мен емен сол өмірге бөгде, бөтен».

Түркі, моңғол тобына жататын не араб, иран тілдерінен тұлғасы не мағынасы сәйкес келерлік сөзді ұшыратпадық. Алайда, тунгус-маньчжур тілдерінің ішінде эвенкілерде: богдо — басқа ұлттардың адамы дегенді білдіреді. Дәлірек айтсақ, бурят, моңғол, қытай халықтарының өкілін осылай атаған. Әрине, қазақ тіліне «бөгде» сөзі эвенкілерден өткен деу шындыққа жанаспас еді.

Аталған үш халық өкілдеріне «бөгде» атауының қойылуы тегін емес. Бұлар табынатын пұттың (идолдың) аты «богдо» тұлғасымен белгіленген. Біздің ойымызша, «богдо» (бөгде) қалмақтардың қазақ жеріне жасаған шапқыншылығы арқылы келген сияқты. Қазақтар пұтқа (идолға)—богдаға табынушыларды олардың пір, әулие тұтқан тәңірісінің есімімен атап, кейін келе жалпылама қолданылу нәтижесінде «бөтен, жат» сөздерінің синонимі болып қалыптасып кеткен тәрізді.