Виктор Михайлович Чернов
Виктор Михайлович Чернов(19.11.1873,Хвалынск,Саратовск губерниясы,-15.4.1952,Нью-Йорк)- орыс саяси қайраткері, эсер 80 жылдардың аяғында Саратовта халықшылдар қозғалысына қатысты. 1901 ж. М.Р.Гоцпен бірге эсерлердің шетелдік ұйымын және 1902 ж. эсерлер партиясының органы болған «Революционная Россия» газетін басқарды. Эсерлердің агрессивті мәселелері жөніндегі бас теоретигі. 1904 ж. партияның программасын жазды, ол эсерлер партиясының 1906 ж. қаңтарда өткен 1- сьезінде қабылданды. Сонда ОК мүшелігіне сайланып, партияның «центристерін» басқарды. Эсер партиясының басшысы бола журсе де, Черновты оның басқа басшылары қолдамады. 1 – дүниежүзілік соғыс жылдарынан бастап оңшыл позицияны ұстады. Ол марксизмді Ресейде қолдануға болмайды деп тапты.Ч.Циммервальд және Кинталь конференцияларына қатысты. 1917 ж мамыр-тамызда уақытша үкіметтің егіншілік министрі. Помещиктердің жерін басып алушы шаруалармен күрес жүргізді. Құрылтай жиналысының (5.(18).1.1918) председателі, 1918 жылдың жазында Уфадағы Құрылтай жиналысы мүшелерінің комитетін басқарды. Поволжьдегі контррев бүліншілікті ұйымдастыруға қатысты. 1920 жылдан Франция мен Чехослаовакияда эмиграцияда болды. Кеңес өкіметіне қарсы үгіт жүргізді. 20 жылдарда «конструктивті социалисзм» деген реформистік теория ойлап шығарды. 2- дүниежүзілік соғыс (1939-1945) кезінде Қарсыласу қозғалысына қатысты, содан кейін АҚШ-қа кетті.
Ерте жылдар өңдеу
Виктор Михайлович Чернов 1873 жылы Саратов губерниясының Хвалынск қаласында дүниеге келген. Әкесі Михаил Николаевич Чернов уездік қазынашы, анасы Анна Николаевна Булатова татар дворян отбасынан шыққан. Отбасы алдымен Новоузенскіде, кейін Саратов, Хвалынск, Камышин қалаларында тұрды. 1875 жылы анасы қайтыс болғаннан кейін Виктор мен оның әпкелері өгей шешесінің тәрбиесінде болды. Ол бос уақытының бәрін Еділ бойында қаңғыбастардың арасында өткізетін.
1882 жылы Виктор бірінші Саратов гимназиясының дайындық сыныбына оқуға түсіп, келесі жылы бірінші сыныпқа қабылдау емтихандарын сәтті тапсырды. Гимназияда оқып жүргенде Чернов демократиялық ойдың жетістіктеріне – Н.А.Добролюбовтың, Н.Г.Чернышевскийдің және халықшылдық идеологы Н.К.Михайловскийдің шығармашылығына қосылды. Саратов революциялық қозғалыстың негізгі орталықтарының бірі болып саналды.1884 жылы Виктордың үлкен ағасы Владимир заңсыз әдебиет сақтағаны үшін қамауға алынып, гимназиядан шығарылды. Гимназияда оқып жүрген жылдары Чернов бірқатар сенімсіз адамдармен - бұрынғы жер аударылған В.А.Балмашевпен (С.В.Балмашевтың әкесі), халықшыл М.А.Натансонмен және халық қалаулысы А.В.Сазоновпен кездесті. 1890 жылы Чернов Сазоновтың пәтерін тінту кезінде тұтқындалды. Осыдан кейін күдікке ілініп, арнайы бақылауға алынған. Әкесінің өтініші бойынша 1891 жылы Саратов гимназиясынан шығарылып, Дерптқа оқуға жіберіледі.
Еңбектері өңдеу
«Кеңестік-революционердің естелігі» (1-т.,Берлин- М.П., 1922) және «Дауыл алдында»(Нью-Йорк, 1953) мемуарларының авторы.
Қолданылған әдебиет өңдеу
- Қазақ Совет энциклопедиясы, 1978 жыл, Алматы,12 том, 109 бет