Генри Уодсворт Лонгфелло

Генри Уодсворт Лонгфелло (1807-1882) — америкалық ақын.

Henry Wadsworth Longfellow
Longfellow in 1868 by Julia Margaret Cameron
Дүниеге келгені:	1807 ж. ақпанның 27 (1807—02—27) Portland, Maine, U.S.
Қайтыс болғаны:	1882 ж. наурыздың 24 (75 жаста) Cambridge, Massachusetts, U.S.
Мансабы:	Poet Professor
Әдебиеттік қозғалысы:	Romanticism
Қолтаңбасы:

Лонгфелло ХУІІ ғасырда Америкаға келіп қоныстанған, қатаң пуритандық дәстүр рухымен өмір сүрген ескі йоркширлік бай, буржуазиялық отбасында 1882 жылдың 24 наурызында дүниеге келді. Лонгфеллоның әкесі белгілі заңгер әрі Конгресстің депутаты болды. Ақын өзінің туған қаласы Портлендте тәрбиеленді, көп оқыды, Вашингтон Ирвинг шығармаларын қызыға оқып, соның әсерімен өлеңдер жазды. Университеттік білімді Лонгфелло Боуден-колледжде алды және осы университетте оған жаңа тілдердің профессоры атағы берілді. Осы қызметке дайындық барысында еуропа тілдерін үйрену және Еуропа тарихы мен мәдениетіне тереңдей ену үшін Лонгфелло үш жарым жылдай уақыт Франция, Испания, Италия, Германия елдерін аралап, саяхаттады. 1829 жылдан 1835 жылға дейін Боуден-колледжде дәріс беріп, 1831 жылы мұхиттың арғы жағына жасалған жолсапар очерктерінің жинағын шығарды. Жалпы өзінің әдеби қызметін ақын жолсапар очерктерінен тұратын екі сентиментальды-романтикалық кітаптарын («Өмір туралы псалм» 1833, «Гиперион», 1839) жазумен бастады. Бұл кітаптар авторды «ирвингшіл» деген атқа ие етті. «Жол үстіндегі қонақ үй әңгімелері» атты поэмалар циклының жарық көруі Лонгфеллоның еңсесін көтеріп, шығармашылығының қайта жанданғанын көрсетеді. Аталған поэмалар циклына ақынның «Пол Ревирдің атжарысы», «Рабби бен Леви туралы аңыз», «Король Олаф туралы сага» атты поэмалары енген. Бұл «Әңгімелер» үш жинақ түрінде 1863, 1872 және 1874 жылдары жарияланды (бір томдық жинақ тек 1886 жылы жарық көрген). Өмірінің соңғы жылдарында Лонгфелло ревматизм ауруына шалдыққанымен, күшті рухы мен жұмысқа деген қабілетін жоғалтқан жоқ. Лонгфелло 1882 жылдың 24 наурызында Кембриджде (Массачусетс) дүниеден озды. Өз елінде ғана емес, алыс шетелдерде де танымал болған Лонгфелло өз дәуіріндегі ең білімді адамдардың бірі болды. Оның поэтикалық шығармашылығы еуропа мәдениетінің «қасиеттілігіне» ерекше тәнті болған және кәміл сеніммен сусындаған және соны басқа да ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы американдық романтик-ақындар (Дж.Р.Лоуэлл, О.У.Холмс, т.б.) туған мәдениетіне сіңіруге тырысты. 1830 жылдардың соңында Лонгфелло өміріндегі басты дүние – поэзияға толықтай бет бұрды. Алғашқы өлеңі «Өмір туралы псалм» авторға бірден танымалдылық әкелді; 1839 жылы «Түнгі дауыстар» атты өлеңдерінің бірінші жинағы; содан кейін «Гиперион» деп аталған үлкен автобиографиялық романы жарық көрді. Одан соң «Балладалар мен кейбір поэмалар» (1841) атты лирикалық жинағы жарияланып, оған «Эксельсиор», «Құлдық туралы поэмалар» атты белгілі өлеңдері енді. 1840 жылдардағы негрлердің азаттығы жолындағы қозғалыстарға Лонгфелло басқа американдық ақындар секілді (Витьер, Лоуэлл) белсене атсалысқан жоқ. Ол өзінің аболиционистерге деген көзқарасын бірнеше өлеңдері арқылы ғана білдірді. Лонгфеллоның лирикалық жинақтарында меланхолиялық мотивтер мен оптимистік мотивтер кезектесіп отырады. Мәселен, «Өмір туралы псалмда» ақын өмірдің белсенді, оптимизмге толы идеалын дәріптесе, «Періштенің аяғы» атты шығармасында тағдырдың ауыр соққыларына төзе білуге үндейді. Лонгфеллоның ең танымал өлеңі «Эксельсиор» қолжетпейтін идеалға деген шексіз талпынысты, яғни, адам баласының талпыныстары мен армандарын қол жеткізбес идеал ретінде суреттейді; ал мелодияға толы «Түнгі гимн» өлеңінде ақын уайым-қайғыны аз уақытқа болса да ұмытып, азап шеккендердің қорғанышы болған түнді жырға қосады. Аталған лирикалық шығармаларынан басқа Лонгфеллоның үздік өлеңдері қатарынан орын алатын құлдар тақырыбына арналған: «Құлдың арманы», «Жебе мен өлең», «Ауыл ұстасы» атты өлеңдері бар. Лонгфелло лирикалық поэзиядан американдық-ұлттық характердегі эпикалық поэмалар жазуға ойысты. Лонгфеллоның Америкадан шыққан алғашқы француздардың тарихы жөніндегі пасторальдық поэмасы «Евангелина» (1847) оны бірден ұлттық ақын дәрежесіне көтерді. Әрбір қазақ отбасы үшін М.Әуезовтің «Абай жолы» эпопеясы қандай құнды дүние болса, XX ғасыр басында әрбір американдық отбасы үшін Лонгфеллоның «Евангелинасы» сондай құнды дүние болды. Лонгфеллоның солтүстік америка үндістерінің тұрмыс-тіршілігі туралы жазылған «Гайавата» (1855) поэмалары да ұлттық характер мәселесін көтеруімен ерекшеленді.