Геологиялық түсірім

Геологиялық түсірім — геологиялық карта жасау және жаңа кен орындарын ашу үшін дала жағдайында жүргізілетін геол. зерттеу жұмыстары. Геологиялық түсірім жұмыстары үш кезеңге бөлінеді: даярлық, далалық зерттеу және тыңғылықты өңдеу (камералдық). Даярлық жұмыстары кезінде бұрын жүргізілген жұмыстар толық сарапталады, орындалатын жұмыстардың мақсаты мен міндеттері белгіленеді, түсіруге қажетті аэрофото материалдар, топогр. карталар даярланады. Далалық зерттеу кезінде тау жыныстарының жер бетіне шығып жатқан белгілері жүйелі, жан-жақты зерттеліп, олардың құрамы, жасы, тегі, пішіні, астасу элементтері, геол. шекаралары анықталып, топогр. картаға түсіріледі. Тыңғылықты өңдеу барысында дала жұмыстары кезінде жинақталған геол. материалдар одан әрі нақтыланады, әр түрлі сынамалар мен үлгілер лабораториялық жағдайларда талданады, геол. карталар жаңа мәліметтермен толықтырылып стратигр. бағаналар, геол. қималар, жобалар жасалады, геол. құжаттар толтырылады. Геологиялық түсірімдер масштабына қарай: ұсақ, орта, ірі масштабты және дәл Геологиялық түсірімдер болып бөлінеді. Ұсақ масштабты Геологиялық түсірім (1:1000000, 1:500000) түп жыныстар көп ашылған жерлер бойынша жасалады. Орта масштабты Геологиялық түсірім (1:200000, 1:100000) кезінде белгілі бір ауданның геол. құрылысы анықталады, бұрын ашылған кен байлықтарына тиісті баға берумен қатар, келешекте олардың жаңа түрлерінің ашылуы мүмкіндігіне болжау жасалынып, картаға түсірілетін жерде жан-жақты зерттеу жүргізіледі. Борпылдақ шөгінділер астындағы түп жыныстарды көру, олардың жапсарын, таралу шегін дұрыс анықтау үшін канавалар, шурфтар қазылады, ұңғымалар бұрғыланады, кен байлықтарының барлық түрлері ізделеді. Ірі масштабты Геологиялық түсірім (1:50000, 1:25000) тау-кен өнеркәсібі дамыған және өткен зерттеулер нәтижесінде кен орындары ашылуы мүмкін аудандарда, а. ш-на маңызы бар және жаңа құрылыстар салынатын жерлерде жүргізіледі. Іздеу, барлау жұмыстары нәтижесінде жаңа кен орындары болуы ықтимал жерлер анықталып, табылған кен байлықтары алғаш рет бағаланады. Сонымен қатар кен байлықтарын іздеудің геофизика, геохимия тәсілдері қолднанылады, геол. қималар, горизонт планы, блок — диаграммалар жасалады. Дәл Геологиялық түсірім (1:10000 не одан да дәлірек) кен орындарында инж. геол. іздеу, грунтты бекіту, сумен қамтамасыз ету жұмыстары атқарылатын жерлерде жүргізіледі. Жұмыс ерекшеліктеріне қарай Геологиялық түсірімдің маршруттық, алаңдық және аспаптық түрлері болады. Маршруттық Геологиялық түсірімде маршруттар тау жыныстары мен қатпарлы құрылымдардың созылымына көлденең бағытта жүргізіледі, байқау нүктелері мен геол. объектілердің бәрі топогр. карталар мен аэрофотосуреттерде белгіленеді. Алаңдық Геологиялық түсірімде байқау нүктелері түсірілетін жер аумағына біркелкі орналастырылады. Олардың жиілігі түсіру масштабына, аймақтың геол. құрылысына, түп жыныстардың көрінетіндігіне, геол. объектілер бейнесінің аэрофотосуреттердегі анықтығына байланысты. Аспаптық Геологиялық түсірімде барлық геол. объектілер картаға геодезиялық аспаптармен түсіріледі. Тектоник. шалыстық беті, платформаның кристалдық іргетасы мен көне үгілу қыртысының тереңдіктері, т.б. сияқты жер қыртысының өте қалың қабаттарының геол. картасын жасау үшін жүргізілетін Геологиялық түсірімдерде геофиз., геохим. тәсілдер қолданылады, терең ұңғымалар бұрғыланады, геоморфол. талдау жасалады.