Георгиктер (Вергилий)
Вергилийдің «Георгиктері»(Үлгі:IPA-en; лат. Georgica Үлгі:IPA-la) - «Егіншілік өлеңдер» деген мағына; ) тек суреттеулер мен өсиет, уағыздаулардан тұратын, сюжетсіз поэма.
Атақ-даңқы шарықтап, дүрілдеп тұрған шағында Вергилийдің осындай поэма жазуының негізгі үш түрлі себебін ғалым М.Гаспаров анықтап береді.[1]
Біріншіден, саяси себеп. Ол жер мәселесі, жерді игеру Италиядағы ең маңызды мемлекеттік мәселе болды. Римдегі азаматтық соғыстардың өзі жер үшін туып отырғаны белгілі. Жеңген жақ жеңілген жақтың жерін иемденді. Бұл тіпті экономикалық та емес, саяси-моральдық мәселе болды. Ғасырлар бойы жүзім шаруашылығымен, мал бағумен айналысып келген Италия халқының енді жаулап алған жерлеріне егін салып, әлсіреген крестьяндық шаруашылықты көтере ме, көтере алмай ма деген мәселе барлығын толғандырды. Тіпті, Октавиан билігінің мықтылығы оның диқаншылық жұмыстан қол үзіп кеткен солдаттарының жаңа кәсіпті игеріп кете алуына да байланысты болып қалды. Осы уақытта римдік жазушы-сенатор Варрон 80 жасында (37-36 жылдары) Вергилийдің «Георгиктерімен» үндес келетін «Ауыл шаруашылығы туралы» трактатын жазады. Осыған қарап, зерттеушілер Вергилий «Георгиктер» поэмасын Меценаттың ықпалымен жазды деген де пікірлер айтып қалады.
Екінші себеп – көркемдік. Дидактикалық поэма барлық неотерик ақындар үшін жеңіл әрі ыңғайлы форма болып табылды. Олар мифологиялық сюжеттерді баяндаудан гөрі, көптеген жаңа әрі құнды материалдарын дидактикалық форма арқылы жырлауға әуестенді. «Буколиктерде» Вергилий Феокриттің қарсыласы болса, «Георгиктерде» ол «Еңбектер мен күндер» арқылы дидактикалық поэманың негізін салған Гесиодтың қарсыласы болды. Бұл бүкіл рим поэзиясы мақтан еткен әдебиеттегі алға басқан негізгі қадамның бірі болды. Үшінші себеп – ақынның жеке көзқарасы. Дидактикалық поэмада Вергилийді қызықтырған нәрсе – оқырмандардың бәрін өзінен қашыратын дүние шығармада ешқандай кейіпкер мен сюжеттің болмауы. Вергилий адам – табиғат әлемінің бір ғана бөлшегі, онда да негізгі бөлшегі емес, ол жалпы заңдарға тәуелді, бағынышты деп түсінгендіктен, шығармасында кейіпкердің қажеті жоқ деп санады. «Георгиктер» – агрономиялық поэма емес, философиялық поэма.
«Георгиктердің» ІІІ кітабының прологында Вергилий өзінің туған қаласы Мантуяда Октавианның құрметіне арнап храм тұрғызатынын айтып, «жақын арада мен Цезарьдың ерен ерліктерін жырға қосып, оның есімін ғасырлар тереңіне жіберемін» 3әд (ІІІ, 46-47) деп уәде береді. Сол уақыттан бастап замандастары Вергилийден Октавиан Август туралы панегирикалық поэманы асыға күтеді.
Римнің рухани өмірінде ерекше рөл атқарған бұл үйірме тек поэтикалық бағытта ғана жұмыс істеген жоқ, оның саяси бағдарламасы да болды. Ал оның ұйымдастырушысының есімі – Меценат болды.
Меценат та Вергилий секілді кіші неотериктер қатарына жатты. Ол да ақын болды, ерекше ақылға, талантқа ие болды. Оның үстіне өте бай, дәулетті жан болды. Ол Октавианмен жақсы дос болды, бірақ одан ешқандай қызмет сұраған жоқ, Октавианның тек дипломатиялық әрі идеологиялық мәселелер бойынша кеңесшісі болып қала берді. Меценат барлығынан асқан беделді болу үшін қоғамдық пікірді қалыптастыратын ұйым құрудың қажет екендігін, ол үшін ұйымға талантты ақын-жазушыларды тарту керектігін түсінді. Осы мақсатта ол өз айналасына Вергилий, Варий Руф, Гораций, Азиний Поллион секілді көптеген талантты жандарды жинады. Бұл ұйымның мүшелерінің айналысатын саласы да белгілі болды: Азиний Поллион – трагедия, Варий – эпос (философиялық бағыттағы «Өлім туралы» эпосы), Вергилий – бақташылық жырларды, Гораций – сатиралар мен ямбтар жазды. Ал 30-жылдардың екінші жартысында олардың шығармашылығында елеулі өзгерістер болып, Поллион тарихқа, Варий трагедияға, Вергилий эпосқа, Гораций лирикаға бет бұрады. Вергилий бұл уақытта «Георгиктер» эпосын жазады. [2]