Артериалдық гипертензия
Артериалдық гипертензи́я (АГ) немесе гипертония, гипертониялық ауру, жоғарғы қан қысымы (ЖҚҚ) (көне грекше: ὑπέρ «үстінде, жоғары» + τόνος «керу; тон») — артериялық қан қысымының ұзақ уақыт бойы тұрақты түрде көтерілуімен сипатталатын медициналық жағдай[1]. Жоғары қан қысым кезінде көп жағдайда симптомдар байқалмайды[2]. Алайда, АҚ-ның ұзақ мезгілде тұрақты түрде көтерілуі тәждік артерия ауруы, инсульт, жүрек жетіспеушілігі, жүрекшелер фибрилляциясы, перифериялық тамырлық ауру, соқырлық, бүйректің созылмалы ауруы және деменцияның пайда болу қауіпін жоғарылатыды[3][4][5][6].
| Артериалдық гипертензия | |
 Электронды тонометр | |
| АХЖ-10 | |
|---|---|
| АХЖ-9 | |
| OMIM | |
| DiseasesDB | |
| MedlinePlus | |
| eMedicine | |
Жоғарғы қан қысым біріншілік және екіншілік болып бөлінеді[7]. Жоғарғы қан қысымының 90-95%-ын біріншілік (эссенциалдық) гипертензия (гипертониялық ауру) құрайды. Ол айрықша өмір салтымен және генетикалық факторлармен сипатталады[7][8]. Ауыру қауіпін жоғарылататын факторларға тағамда тұзды шамадан тыс пайдалану, семіздік, темекі тарту және ішімдік ішу жатады[2][7]. Қалған жағдайларда екіншілік, симптоматикалық артериалдық гипертензияны диагностикалайды: бүйрек (нефрогенді) — 3—4 %, эндокринді — 0,1—0,3 %, гемодинамикалық, неврологиялық, стрестік, ятрогендік (кейбір заттарды қабылдаудан кейін пайда болатын) және жүктілік кезіндегі АГ[7]. Бұл кездерде артериялық қан қысымының көтерілуі негізгі ауру симптомдарының бірі болып табылады.
Қан қысымы екі өлшем бойынша сипатталады — систолалық және диастолалық қысым, яғни максималды және минималды қысым[2]. Ересектердің көбінде тыныштық жағдайында қалыпты қан қысымы: систолалық 100—130 мм с. б., диастолалық 60—80 мм с.б. арасында болады[9][10]. Ересек адамдарда тыныштық жағдайында қан қысымы 140/90-ға тең немесе жоғары болса, артериялық гипертензия болып саналады[7][9][11][12]. Балаларда басқа өлшемдер қолданылады[13]. АҚ-на амбулаториялық жағдайда (офистен тыс, АҚТМ не АҚҮМ) 24 сағат бойы мониторинг жасау, офистік өлшемге қарағанда дәлірек болып табылады[7][1].
Жүктілік
өңдеуГипертония жүктіліктің шамамен 8-10% кездеседі.[14] Артериялық қысымның екі көрсеткіші 140/90 мм Hg-ден алты сағат аралықпен жоғары гестациялық гипертензияның диагностикасы болып табылады. Жүктілік кезіндегі жоғары қан қысымы прегипертензия, гестациялық гипертензия немесе преэклампсия ретінде жіктелуі мүмкін. Преэклампсия – жүктіліктің екінші жартысында және босанғаннан кейінгі кезеңде қан қысымының жоғарылауымен және несепте ақуыздың болуымен сипатталатын ауыр жағдай. Ол жүктіліктің шамамен 5%-ында кездеседі және дүние жүзінде ана өлімінің шамамен 16%-ына жауап береді.[14] Преэклампсия әдетте симптомсыз және әдеттегі скрининг арқылы анықталады. Преэклампсия белгілеріне бас ауруы, бұлыңғыр көру (жиі жыпылықтайтын «шамдар»), құсу, асқазанның ауыруы және ісіну жатады. Преэклампсия кейде өмірге қауіп төндіретін эклампсия деп аталатын жағдайға ауысуы мүмкін, бұл көру қабілетінің жоғалуы, мидың ісінуі, құрысулар, бүйрек жеткіліксіздігі, өкпе ісінуі және таралған тамырішілік коагуляция (қан ұюының бұзылуы) сияқты бірқатар ауыр асқынулары бар төтенше гипертензия. Айта кету керек, гестациялық гипертензия жүктілік кезінде несепте ақуызсыз жаңадан пайда болған гипертония ретінде анықталады[15].
Дереккөздер
өңдеу- ↑ a b Medical sciences — 2.. — P. 562. — ISBN 9780702052491.
- ↑ a b c High Blood Pressure Fact Sheet (February 19, 2015). Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 наурыз 2016. Тексерілді, 6 наурыз 2016.
- ↑ Lackland, DT; Weber, MA (May 2015). "Global burden of cardiovascular disease and stroke: hypertension at the core.". The Canadian journal of cardiology 31 (5): 569–71. doi:10.1016/j.cjca.2015.01.009. ISSN 0828-282X. PMID 25795106.
- ↑ Global atlas on cardiovascular disease prevention and control — 1st. — Geneva: World Health Organization in collaboration with the World Heart Federation and the World Stroke Organization. — P. 38. — ISBN 9789241564373.
- ↑ Hernandorena, I; Duron, E; Vidal, JS; Hanon, O (July 2017). "Treatment options and considerations for hypertensive patients to prevent dementia". Expert Opinion on Pharmacotherapy 18 (10): 989–1000. doi:10.1080/14656566.2017. PMID 28532183.
- ↑ Lau, DH; Nattel, S; Kalman, JM; Sanders, P (August 2017). "Modifiable Risk Factors and Atrial Fibrillation". Circulation 136 (6): 583-96. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.116.023163. PMID 28784826.
- ↑ a b c d e f Poulter, NR; Prabhakaran, D; Caulfield, M (22 August 2015). "Hypertension.". Lancet 386 (9995): 801–12. doi:10.1016/s0140-6736(14)61468-9. PMID 25832858.
- ↑ Carretero OA, Oparil S; Oparil (January 2000). "Essential hypertension. Part I: definition and etiology". Circulation 101 (3): 329–35. doi:10.1161/01.CIR.101.3.329. PMID 10645931. Archived from the original on 12 February 2012. http://circ.ahajournals.org/content/101/3/329.long.
- ↑ a b Whelton, Paul K.; Carey, Robert M.; Aronow, Wilbert S.; Casey, Donald E.; Collins, Karen J.; Dennison Himmelfarb, Cheryl; DePalma, Sondra M.; Gidding, Samuel et al. (13 November 2017). "2017 ACC/AHA/AAPA/ABC/ACPM/AGS/APhA/ASH/ASPC/NMA/PCNA Guideline for the Prevention, Detection, Evaluation, and Management of High Blood Pressure in Adults". Hypertension: HYP.0000000000000065. doi:10.1161/HYP.0000000000000065.
- ↑ Giuseppe, Mancia; Fagard, R; Narkiewicz, K; Redon, J; Zanchetti, A; Bohm, M; Christiaens, T; Cifkova, R et al. (July 2013). "2013 ESH/ESC Guidelines for the management of arterial hypertension: The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC)". European Heart Journal 34 (28): 2159–219. doi:10.1093/eurheartj/eht151. PMID 23771844.
- ↑ Рекомендации Всемирной организации здравоохранения и Международного общества по гипертензии 1999 г.
- ↑ Экспертный совет РГП на ПХВ «Республиканский центр развития здравоохранения» Министерства здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от «30» ноября 2015 года. Протокол № 18
- ↑ James, PA.; Oparil, S.; Carter, BL.; Cushman, WC.; Dennison-Himmelfarb, C.; Handler, J.; Lackland, DT.; Lefevre, ML. et al. (Dec 2013). "2014 Evidence-Based Guideline for the Management of High Blood Pressure in Adults: Report From the Panel Members Appointed to the Eighth Joint National Committee (JNC 8)". JAMA 311 (5): 507–20. doi:10.1001/jama.2013.284427. PMID 24352797.
- ↑ a b ABC of hypertension
- ↑ Treatment of hypertension in pregnant and postpartum patients