Артериалдық гипертензия
Артериалдық гипертензи́я (АГ) немесе гипертония, гипертониялық ауру, жоғарғы қан қысымы (ЖҚҚ) (көне грекше: ὑπέρ «үстінде, жоғары» + τόνος «керу; тон») — артериялық қан қысымының ұзақ уақыт бойы тұрақты түрде көтерілуімен сипатталатын медициналық жағдай[1]. Жоғары қан қысым кезінде көп жағдайда симптомдар байқалмайды[2]. Алайда, АҚ-ның ұзақ мезгілде тұрақты түрде көтерілуі тәждік артерия ауруы, инсульт, жүрек жетіспеушілігі, жүрекшелер фибрилляциясы, перифериялық тамырлық ауру, соқырлық, бүйректің созылмалы ауруы және деменцияның пайда болу қауіпін жоғарылатыды[3][4][5][6].
Артериалдық гипертензия | |
![]() Электронды тонометр | |
АХЖ-10 | |
---|---|
АХЖ-9 | |
OMIM | |
DiseasesDB | |
MedlinePlus | |
eMedicine | |
Жоғарғы қан қысым біріншілік және екіншілік болып бөлінеді[7]. Жоғарғы қан қысымының 90-95%-ын біріншілік (эссенциалдық) гипертензия (гипертониялық ауру) құрайды. Ол айрықша өмір салтымен және генетикалық факторлармен сипатталады[7][8]. Ауыру қауіпін жоғарылататын факторларға тағамда тұзды шамадан тыс пайдалану, семіздік, темекі тарту және ішімдік ішу жатады[2][7]. Қалған жағдайларда екіншілік, симптоматикалық артериалдық гипертензияны диагностикалайды: бүйрек (нефрогенді) — 3—4 %, эндокринді — 0,1—0,3 %, гемодинамикалық, неврологиялық, стрестік, ятрогендік (кейбір заттарды қабылдаудан кейін пайда болатын) және жүктілік кезіндегі АГ[7]. Бұл кездерде артериялық қан қысымының көтерілуі негізгі ауру симптомдарының бірі болып табылады.
Қан қысымы екі өлшем бойынша сипатталады — систолалық және диастолалық қысым, яғни максималды және минималды қысым[2]. Ересектердің көбінде тыныштық жағдайында қалыпты қан қысымы: систолалық 100—130 мм с. б., диастолалық 60—80 мм с.б. арасында болады[9][10]. Ересек адамдарда тыныштық жағдайында қан қысымы 140/90-ға тең немесе жоғары болса, артериялық гипертензия болып саналады[7][9][11][12]. Балаларда басқа өлшемдер қолданылады[13]. АҚ-на амбулаториялық жағдайда (офистен тыс, АҚТМ не АҚҮМ) 24 сағат бойы мониторинг жасау, офистік өлшемге қарағанда дәлірек болып табылады[7][1].
ДереккөздерӨңдеу
- ↑ a b Medical sciences — 2.. — P. 562. — ISBN 9780702052491.
- ↑ a b c High Blood Pressure Fact Sheet (February 19, 2015). Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 наурыз 2016. Тексерілді, 6 наурыз 2016.
- ↑ Lackland, DT; Weber, MA (May 2015). "Global burden of cardiovascular disease and stroke: hypertension at the core.". The Canadian journal of cardiology 31 (5): 569–71. doi:10.1016/j.cjca.2015.01.009. PMID 25795106.
- ↑ Global atlas on cardiovascular disease prevention and control — 1st. — Geneva: World Health Organization in collaboration with the World Heart Federation and the World Stroke Organization. — P. 38. — ISBN 9789241564373.
- ↑ Hernandorena, I; Duron, E; Vidal, JS; Hanon, O (July 2017). "Treatment options and considerations for hypertensive patients to prevent dementia". Expert Opinion on Pharmacotherapy 18 (10): 989–1000. doi:10.1080/14656566.2017. PMID 28532183.
- ↑ Lau, DH; Nattel, S; Kalman, JM; Sanders, P (August 2017). "Modifiable Risk Factors and Atrial Fibrillation". Circulation 136 (6): 583-96. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.116.023163. PMID 28784826.
- ↑ a b c d e f Poulter, NR; Prabhakaran, D; Caulfield, M (22 August 2015). "Hypertension.". Lancet 386 (9995): 801–12. doi:10.1016/s0140-6736(14)61468-9. PMID 25832858.
- ↑ Carretero OA, Oparil S; Oparil (January 2000). "Essential hypertension. Part I: definition and etiology". Circulation 101 (3): 329–35. doi:10.1161/01.CIR.101.3.329. PMID 10645931. Archived from the original on 12 February 2012. http://circ.ahajournals.org/content/101/3/329.long.
- ↑ a b Whelton, Paul K.; Carey, Robert M.; Aronow, Wilbert S.; Casey, Donald E.; Collins, Karen J.; Dennison Himmelfarb, Cheryl; DePalma, Sondra M.; Gidding, Samuel et al. (13 November 2017). "2017 ACC/AHA/AAPA/ABC/ACPM/AGS/APhA/ASH/ASPC/NMA/PCNA Guideline for the Prevention, Detection, Evaluation, and Management of High Blood Pressure in Adults". Hypertension: HYP.0000000000000065. doi:10.1161/HYP.0000000000000065.
- ↑ Giuseppe, Mancia; Fagard, R; Narkiewicz, K; Redon, J; Zanchetti, A; Bohm, M; Christiaens, T; Cifkova, R et al. (July 2013). "2013 ESH/ESC Guidelines for the management of arterial hypertension: The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC)". European Heart Journal 34 (28): 2159–219. doi:10.1093/eurheartj/eht151. PMID 23771844.
- ↑ Рекомендации Всемирной организации здравоохранения и Международного общества по гипертензии 1999 г.
- ↑ Экспертный совет РГП на ПХВ «Республиканский центр развития здравоохранения» Министерства здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от «30» ноября 2015 года. Протокол № 18
- ↑ James, PA.; Oparil, S.; Carter, BL.; Cushman, WC.; Dennison-Himmelfarb, C.; Handler, J.; Lackland, DT.; Lefevre, ML. et al. (Dec 2013). "2014 Evidence-Based Guideline for the Management of High Blood Pressure in Adults: Report From the Panel Members Appointed to the Eighth Joint National Committee (JNC 8)". JAMA 311 (5): 507–20. doi:10.1001/jama.2013.284427. PMID 24352797.