Данагүл

Данагүл (шамамен 1720 – 1790) – Төле бидің келіні.

Әкесінің есімі – Алакөз. Ұлы жүз құрамындағы дулат тайпасының сиқым тармағынан шыққан.

Данагүл жастайынан өте ақылды, ізетті болып өседі. Төле би Данагүл дің ізеттілігін, ақылдылығын байқап, қолына келін қып түсіреді. Данагүл би ауылына келін боп түсісімен ақылдылығы, тапқырлығы арқылы ел аузына ілігеді. Бірде Төле би Мойынқұмдағы елдің дау-дамайын шешіп, ауылына қарай төтесінен жол жүремін деп, жолай бір топ қарақшының қолына түседі. Сонда Төле би: «Әй, сендерге керегі мал ма, жан ба, жан керек десеңдер қинамаңдар, тез өлтіріңдер, мал керек десеңдер, алдарыңа айдатып әкелдірейін, бізді босатыңдар» дейді. Қарақшылар: «Бізге мал керек» дейді. Сонда Төле би: «Менде мал көп, бай адаммын. Бірақ сендер сенбейсіңдер. Сондықтан біреуің менің атыма мініңдер, киімімді киіңдер, мен хат жазып берейін» дейді. Хатты былай жазады: «Кенже ұлыма құда түстім. Соған 40 құнан атан, 20 бура, 8 ақбас атанымды осы барған адамнан айдатып жіберіңдер. Бұған қоса оң босағамда тығулы алтынымды, сол босағамдағы күмісімді қоса беріңдер». Қарақшылар екі жігітті бөліп шығарып, олар би ауылына жетеді де, осы хатты тапсырады. Ауыл адамдары бидің бұл хатын түсіне алмай, қатты дал болады. Сонда Данагүл былай дейді: «Жоқ, би атам 40 қарақшының қолына түскен екен. 40 құнан атан дегені 40 мықты жігіт, 20 бура дегені 20 палуан, 8 ақбас атан дегені 8 ақсақал кісі, ал атаған алтыны мен күмісі баласы және келіні – мына мен ғой. Қой, тез жетіп, би атамды құтқарайық».

Сөйтіп, Данагүл дің ақылымен хатта көрсетілген малды екі қарақшының өзіне айдатып, олардың соңынан 40 жігіт, 20 палуан, 8 ақсақал, әрі Төле бидің баласы және келіні Данагүл көрінбестен қоса еріп отырады. Осылайша, бұлар Төле би мен оның серігін күшпен босатып алады. Қарақшылардың өздерін байлап-матап тастайды. Алайда, Төле би ботадай боздап, зар илеген қарақшыларға кешірім жасап, оларды адал еңбек етуге шақырады. Қарақшыларды өз ауылына әкеліп, түйесін, жылқысын бақтырады, егін еккізеді, сөйтіп, түзу жолға салады. Осы оқиғадан соң Данагүл дің атағы елге жайылған.