Дебильдік олигофрения
Дебилдік — латынның сөзі. Оның қазақ тіліндегі аудармасы деліқұлы деген ұғымға тура келеді. Баланың іштен жетілмей туатын физикалық және психикалық дамуындағы патологиялық кемістігін «дебильдік», — деп атайды. Дебильдік олигофренияның идиот пен имбецилден кейінгі үшінші тобына жатады. Дебиль балалардың ақыл-ой қаблеттерінің таяздығы идиот пен имбецильге қарағаңда әлдеқайда жеңіл болады. Сондықтан да олар өздеріне арналған арнайы мектептің жеңілдетілген оқу бағдарламасын ойдағыдай меңгереді жөне сонымен қатар қарапайым қол жұмыстарымен атқарылатын енбектің түрлерімен шұғылдануға бейімделеді. Алайда бұл кемістік патологиялық процестің негізінде пайда болғандықтан дебиль балалардың физикалық дамуында да болмашы жеңіл ауытқулар байқалып тұрады. Бірақ ол ауытқулар жайшылықта көп біліне бермейді. Тек кейбір иіліп-бүгілуі, қайырылып-бұрылуы қиын күрделі қимыл-қозғалыстарда ғана байқалады. Мысалы, футбол, волейбол, баскетбол, ұзындық пен биіктіктен жүгіре секіру сияқты және басқа да спорт ойындарының кимыл-қозғалыстарын талапқа сай орындай алмайды. Дегенмен де, педагогикалық тәсілдердің қағидасымен жүргізілетін түзету — тәрбие жұмыстарыниың нәтижесінде дебиль балалардың физикалық дамуындағы патологиялық кемістктерінің тіпті де білінбей кететіндері соншалықты олардың кез келген қарапайым қол еңбегінің түрлерімен айналысуына мүлде кедергісі болмайды. Дебиль балалардың сөйлеу тілдері идиот псн имбецильдердікі сияқты соншалықты ерескел бұзылмайдъі. Олар күнделікті қарым-қатынаста қолданынатын дағдылы қарапайым сөздерді ауызекі сөйлеу тілдерінде еркін меңгеріп, оңай түсініседі. Ал, мазмұны күрделі, мағынасы астарлы болып айтылатын сөздерді байыптап түсінуге ақыл-ойларының зерделілігі жетпейді. Олигофренияның дебильді тобына жататыңдардың өздері ауыр және жеңіл дәрежелі болып екіге бөлінеді. Өйткені олардың ақыл-ойларының даму процестері мен сөйлеу тілдерінің бұзылулары біркелкі болмайды. Сөйлеу тілі акыл-ойдың ең негізгі құралы ретінде оның даму процесіне байланысты бірынғай жетіледі.
Дереккөздер өңдеу
1. Вайзман Н.П. Психомоторика умственно отсталых детей. – М., 1997.
2. Выготский Л.С. Проблема умственной отсталости // Собр. соч.: В 6 т. – М.: Педагогика, 1983. – Т.5. – 275с.; – Т.3. – 301с.
3. Выготский Л.С. Проблема умственной отсталости. Умственно отсталый ребенок / Под ред. Л.С. Выготского и И.И. Данюшевского. – М.: Учпедгиз, 1995. – 390с.