Дежавю
Дежавю́ (фр. déjà vu, МФА (фр.— «бұрын болған секілді сезім») осы іс-әрекет бұрын болған секілді көрінетін психикалық ахуал, бірақ бұл сезім дәл бұрын болған кезбен байланыспай, жалпы болған кезбен байланысты. Бұл термин ең алғаш рет Эмиль Буарактың "Будущее психических наук" кітабында қолданылған. Ұқсас құбылыстар (аналогичные явления) - фр. déjà vécu («болған кез»), фр. déjà entendu («естілген секілді») Кері термин жамевю - ешқашан болмаған кез. Жалпы кезде қалай сезінесін, сол секілді ешқашан да болмаған оқиға. Дежавю, мысалға, оқып жатқан кітапты бұрын оқыған сияқты немесе бұрын көрген фильмді мүлдем умытып қалған сияқтылар. Дежавюдің әсері өте қатты болуы мүмкін, тіпті, бірнеше жылға есте қалуы мүмкін. Дегенмен, адам білген сияқты болған нәрселерді еске түсіре алмауы мүмкін. Дежавю кең таралған құбылыс; зерттеулер бойынша, 97%-ға дейін дені сау адамдар дежавюды бастарынан откізген, ал эпилепсия ауруына шалдыққандар жиі көреді. Бұл құбылысты адамдар өздері болдырта алмайды және де әрбір сау адамда бұл сирек болып тұрады. Осы себептен дежавю ғылыми зерттеулері қиындық туғызуда. Қазіргі таңда дежавю тек батыста емес, сонымен қатар, Ресейде де зерттелініп жатыр. Осындай тақырыпта Андрей Курганның "Феномен дежа вю" деген жұмысында уақытын зерттей келіп, толқудың нақты себебі - екі оқиғаның бір-бірінің үстіне қабаттасуы болып табылады. Бұл қабаттасудың себебі уақыттың өзгеруінде. Болашақтың қазіргі кезбен ауысып кеткені секілді болуы.[1]
Фармакология өңдеу
Кейбір дәрі-дәрмектер дежавю ықтималдығын арттырады. Атап айтқанда, мұндай әсерді амантадин мен фенилпропаноламинді (суыққа қарсы дәрі) бірге қабылдау арқылы байқауға болады. Зерттеу барысында ғалымдар мидың медиальды уақытша аймақтарындағы гипер-допаминергиялық әсердің арқасында бұл мүмкін деген қорытындыға келді.