Демосфен
Демосфен (б.д.д. 384-322 жж.) - ежелгі заманның ең үздік шешені, грек. Афиналық Демосфен өз сөздерінде филиппиктерде Филиптің жаңа жерлерді жаулап алу жобаларын әшкереледі. Херонея шайқасына қатысушы Демосфен ұрыс кезінде масқаалықпен қашқанымен, өз ықпалын сақтап қалады. Александрдың қашқын қазынасышы Гарпалдың тарапынан пара алғандығы үшін айыпталған ол жер айдалады, одан Александрдың өлімінен кейін салтанапен оралады. Сөйтіп Грекияны көтеріліске үндейді. Сөз сөйлеуінің сәтсіздікке ұшырауы Демосфенді ызалы македониялықтардың қолына түспеу үшін у ішіп өлуге итермелейді.
Ел аузында «Цицерон сөйлегенде халық көзіне жас алған, ал Демосфен сөйлегенде олар үйіне жетіп, шешеннің айтқанын істегенше асыққан» деп бекер айтылмаған. Демосфен алғаш шаршы топқа шыққанда, күлкіге қалып, жұрт оны ортадан қуып шыққан. Бірақ ішкі рухы мықты жан, морт сынбай, керісінше, «мен қалай да шешен болам, жұртқа сөзімді тыңдатам» деп алдына мақсат қойып, жігерін қамшылаған. Р әрпін ол қарсы алдына күшікті қойып, соның ызасын келтіріп, ырылдағанына қарап үйренген. Ал даусын шығару үшін теңіз жағасына барып, тілінің астына малта тастарды толтырып, толқыған теңіз шуылымен жарыса сөйлеген. Жұрт көзінен біршама уақытқа тасалану үшін Демосфен тіпті басындағы шашының жартысын алып тастаған. Солайша сыртқа шығудан өзін шектеген. Осындай жанкешті әрекетінің арқасында ол Демосфен шешен атанған. Құл иеленушiлiк дәуiрдiң өкiлi, демократиялық құрылымның қорғаны болған адам. Оның Македонияның үстемдiк әрекеттерiне қарсы дербестiк үшiн болған Афина күресiнiң тұсындағы саясат шешен сөздерi, әсiресе, антимакедониялық партияны басқарған кездегi және оның Македония патшасы Филипке қарсы айтқан сындарлы сөздерi тарихта қалып, тағылымдық сөздердiң қатарына ендi. Шешендiк өнер Демосфен өмiрiнiң мәнi болды, ол оны аталмыш өнердiң ұстазы етiп шығарды. Ол қажырлылық пен үлкен еңбектiң арқасында ”өзiн-өзi қайта туындатты”, әлем шешендерiнiң эквивалентiне айналды. Демосфен сөйлеу мен оның техникасын шегiне жеткiздi. Ол өзiнiң болмысы арқылы Цицеронның ”Ақын болып жаралу керек, шешендер жүре келе қалыптасады” деген аталы сөзiн дәлелдеп шықты. Ал бұл принциптiң қазақ топырағындағы көрiнiсiн бабаларымыз ”көре-көре көсем болады, сөйлей-сөйлей шешен болады” деп ұлағатты оймен өрнектеген. Демосфен өз өнернамасында сұрақ-жауап әдiсiн кеңiнен пайдаланған. Осылайша, сөздiң драмалық қасиетiн күшейттi. Ол нақтылы дерек көздерiмен сөйлеген, ойды түсiнiктi, еркiн баяндаған. Сөйлеудiң техникасын еркiн меңгерген ол тыңдаушы алдында мың сан қозғалысқа түскен. Демосфен сөздерi сөйлеу мәнерiмен туған. Қарапайым және көтерiңкi пафоспен (екi стильде) келедi. Ол осы екi стильдi де еркiн игерген. ”Демосфеннен 170 қолжазба (60 жалынды сөз, 56 жазба сөз, 6 хат) бiздiң дәуiрiмiзге келiп жеттi /5:13/.