Деректі әдебиет

Деректі әдебиет– танымдық-бағалау мәнерінде жазылған, мазмұн шынайы өмірде болған жеке тұлға, құбылыс, оқиғаны қамтитын очерк, басқа да жанрлар түріндегі шығармалар.

Деректі әдебиет жанрындағы туындыларда мұрағат құжаттары, естеліктер, хаттар кеңінен пайдаланылады. Қазақ әдебиетінде деректі әдебиет үлгісінде жазылған шығармалар көп. Олар:

• 3. Ақышевтің "Жаяу Мұса"
• С.Бақбергеновтың "Ақ боз атты ару"
• С.Бегалиннің "Шоқан асулары"
• Ә.Нұршайықовтың "Ақиқат пен аңыз"
• С.Мұқановтың "Балуан Шолақ"
• Т.Кәкішевтің "Сәкен Сейфуллин"
• Ш.Мұртазаның "Қызыл жебе"
• С.Жүнісовтің "Ақан сері"
• М.Сәрсекеевтің "Қаныш Сәтбаев", т.б.

Бұлардың ішінде Кәкішевтің "Сәкен Сейфуллин" мен Сәрсекеевтің "Қаныш Сәтбаев" кітаптары Мәскеуден "Тамаша адамдар өмірі" сериясымен орыс тілінде жарық көрді. Деректі әдебиет жанрында жазылған шығармаларда мұрағат құжаттары, естеліктер, хаттар пайдаланылып, әлеуметтік орта мен кейіпкердің табиғи болмысы, өмір материалы мен көркемдік шындық шебер ұштасқан. Мыс., Мұқанов "Балуан Шолақ" атты деректі повесінде халқымыздың ақын, әнші, батыр ұлы хақында ел аузындағы аңыз-әңгіме, шежірелік жазбаларды пайдалана отырып, басты тұлғаның бұрын-соңды беймәлім қырларын ашқан. Нұршайықовтың "Ақиқат пен аңыз" атты сұхбат-интервьюге құрылған романында өмір материалы мен көркемдік шындық сипаттары нактылы деректермен беріледі. Деректі әдебиет "... жалықтырмайтын жанр" (М.Горький), әрі уақыт шындығын, тарих пен тұлға тағылымын, ұрпақтар сабақтастығын нақтылы окиға, мұрағат құжаттарымен көркем суреттейтін сөз өнерінің іргелі салаларынын бірі.