Джеймс Нейсмит

Джеймс Нейсмит (ағыл.James Naismith; 6 қараша, 1861 жыл- 28 қараша, 1939 жыл) - канада-америкалық ұстаз, новатор, баскетбол ойының ойлап тапқан. Нейсмит АҚШ-та орналасқан Спрингфилд халықаралық жаттықтырушы мектебінде физикалық жаттығулардан сабақ беретән ұстаз болып жұмыс істейді. Өзінің студенттеріне қысықы уақытта физикалық жаттығу іздеу барысында залдың ішінде доппен ойналатын осы ойынды ойлап тапқан.

Білім алуы

Нейсмит 1861 жылы Рэмси(ағыл.. Ramsay Township, кейін Олмонт (Онтарио) қаласынынң құрамына кірген, қазіргі Миссисипи-Миллс) ауылында дүниеге келген. 1883 жылы Олмонт(ағыл.Almonte High Schoo) қаласындағы орта мектепті бітіреді. Сол жылы Монреалдағы Макгилла Университетіне түседі. Нейсмит өз оқу орнының атынан көмтеген жарыстарда футболдан, гимнастикадан, еуропалық футболдан өнер көрсетіп жүрді. Канадалық футболда ол орталық қорғаушы болды және алғаш рет қорғаныш дулығасын қолдануды ұсынды. Онымен қоймай ол гимнастикадан бірнеше рет Wicksteed медальдерің жеңіп алған. 1888 жылы ол физикалық тәрбиеден бакалавр дәрежесің онымен қоса Presbyterian College дипломын алады. 1881 жылдан бастап Нейсмит Макгилла Университетінде физикалық тәрбиеден директор болады, алайда кейін өз қалауымен университетті тастап, Халықаралық YMCA, Спрингфилд, Массачусетс. жаттықтырушы орталығында ұстаз болып қалады. Өзінің оқуы барсында Нейсмит Sigma Phi Epsilon. ұйымының мүшесі болады.

Баскетболды ойлап табуы

Баскетболдың пайда болуына қатысты мынандай пікір айтылады. Бұл ойынның негізіне Нейсмит өзіне бұрыннан таныс " Жардағы үйрек" атты балалар ойының алған деседі. Ойынның шарты бойынша, ойыншы қолындағы кішірек таспен алдындағы үлкенірек тастын төбесіне жеткізу керек. Нейсмиттің биографтардың айтуы бойынша дәл осы "жардағы үйрек" ойының негізінде Нейсмит "баскетболдың концепциясын" қалады деседі. Ойын өзінің шарықтау шегіне Нейсмит Халықаралық YMCA ұйымында жұмыс атқарғанда келді деп есептеледі. Нейсмит өзі сабақ беретін шәкірттерінің қысқы уақытта жай ғана гимнастикамен айналысу қызықсыз, әрі күнделікті дүние болып кеткенің байқап, оларға қызықтырақ, көп қимылды талап ететін жаттығуды ойлап табуды ойлады. Осылайша ол жеміс салатын кәрзеңкелерді(ағылшынша «basket» кәрзеңке, осы жерден ойынның атауы да шыққан) шынықтыру залының екі жағына бекітті. Кәрзеңкелер бекітілген жерден шынықтыру залының еденіне дейінгі биіктік 3 м 5 см тең, қазіргі кезде бұл стандартқа айналған. Осылайша орналасқан кәрзеңкелерге ойыншы қолындағы допты кіргізу керек еді. Осылайша әлемдегі ең танымал, ең үздік ойындардың бірі дүниеге келді. Алғашқы ресми баскетбол ойыны 1891 жылдың желтоқсанында бекітілді. Алайда, алғашқы ойын біздің үйреншікті ойынымызға ұқсамады. Бір топта 9 адамнан(Нейсмит өз шәкірттерің дәл екіге бөлген еді) және олар футбол добымен ойнаған еді. Жаңа ойынның пайда болуы жайлы бүкіл Америка аздаған күнде-ақ естіді. Нейсмит жұмыс істеген колледжге жан жақтан хаттар тоғыса берді. Ол хаттардың иелері Нейсмитті ойынның шарттарың түсіндіруді сұранды.1892 жылдың 15 қаңтарында Джеймс Нейсмит "Үшбұрыш" газетінде баскетбол ойынының шарттарын алғаш рет жариялады.1882 жылы Бакетболды ойнау шарттары жайлы алғаш рет кітап басылып шықты. Ол 13 бөлімнен тұрды, олардың көбісі әлі күнге дейін сақталады.