Джейн Эйр

«Джейн Эйр» (ағылш. Jane Eyre [ˌdʒeɪn ˈɛər]) (роман) – Шарлотта Бронтенің классикалық романы, Британиядағы ең әйгілі романдардың бірі.

Джен Эйр
Авторы	Шарлотта Бронте
Түпнұсқа тілі	ағылшын
Баспагер	Smith, Elder & Co. және Harper

Алғаш рет 1847 жылы «Jane Eyre: An Autobiography» деген атпен басылып шыққан. Бірден оқырмандардың және сыншылардың жүрегін жаулап алған. Роман готикалық дәстүр ұстанымымен жазылған. BBC нұсқасы бойынша «ең үздік 200 кітап» тізімінде «Джейн Эйр» романы оныншы орында тұр. Көптеген романдардың жазылуына түрткі болған. Кітап желісі бойынша 1934 жылдан бері біраз фильм түсірілген.

Басылым

Роман алғаш рет 1847 жылы Лондонда Джордж Смит баспасында (Smith, Elder & Company) жарық көрді. Алғашында шығарма «Jane Eyre: An Autobiography» деген атпен және Каррер Белл (Currer Bell) бүркеншік атымен жарық көрді. Кітап жарық көре салысымен оқырмандардың көңілінен шығып, үлкен танымалдылыққа және сыншылар тарапынан, соның ішінде Уильям Теккерейден жағымды пікірлерге ие болды. Шығарманың екінші басылымын автор Уильям Теккерейдің құрметіне арнап шығарды.

Шығарма желісі

Шығармада өзінің тәуелсіз мінезімен өмір қиындықтарына төтеп берген кішкентай қайратты қыздың өмірі, балалық шағы, өмір жолын табу кезінде басынан өткендері жайлы әңгімеленеді.

Кішкентай Джейн қамқоршысы Рид ханыммен пікірталастыруда. Ф. Таунсенд салған сурет

Оқиғалар бірінші жақтан баяндалады. Джейн Эйрдің ата-анасы кішкентай кезінде қайтыс болады. Кішкентай Джейн жетім қалғанда оны өз қамқорлығына алған Рид мырза (Джейннің анасының ағасы) да көп ұзамай қайтыс болады. Баяндау Джейн он жасқа толғаннан басталады. Кішкентай, әлсіз, бірақ жігерлі мінезді бала өте тұйық болып өседі. Ол Рид мырзаның әйелі мінезі өте қатты, билеп-төстеуге бейім Сара Ридтің қолында өседі. Сараның Джон, Элиза және Джорджиана атты үш басласы болады. Олар Джейнге жиен болып келеді. Джейн Сара жеңгесінің махаббатын, жылулығын көру үшін көп талпынады, бірақ еш нәтиже шықпайды. Өйткені Рид ханым бұл қызды жек көретін. Джейннің жалғыз қорғаушысы болды, ол осы үйдің қызметін істейтін Бесси Ли болатын. Бір күні Джейн мен Рид отбасының қызған темірдей күйіп тұрған қарым-қатынасы соңғы нүктеге дейін ушықты. Джон Рид кішкентай Джейннің басын жарады. Сол кезде кішкентай Джейн оған есесін қайтарады. Үйдегі айқай-шуды естіген Рид ханым тағы да Джейнді жазалайды. Қызыл бөлме – кішкентай және басы жарылған Джейн үшін жазаның ең қатаң түрі болды. Кезінде Рид мырза қайтыс болған қызыл бөлмеге бармаудың амалын іздеген Джейн жазалаудың басқа түрін сұрайды. Бірақ мұнысынан да түк шықпайды. Мұндай сұмдықты көтере алмаған Джейн талып қалады.