Диатеза
Диатеза (лингвистика) (грек. diathesis - орналасу) – сөйлемдегі етістік лексемаларының (субьект, обьект, адресат т.б) рөлі мен қызметі (бастауыш, толықтауыш) арасындағы сәйкестілік.
Мысалы: «Бала есікті ашты» деген сөйлемде «ашты» етістігінің диатезасы «бала» сөзі – іс-әрекеттің субьектісі, бастауыш, атау тұлғасында тұр; «есікті» деген сөз іс-әрекеттің обьектісі, толықтауыш табыс септігінде. Ал «есік» баланың көмегімен ашылады» деген сөйлемде «ашылды» етістігінің диатезасы басқаша болады: «есік» - обьект, бастауыш, атау септігінде, «баланың көмегімен» - субьект, толықтауыш, көмектес септігінде тұр. [1]
Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
«Диатеза» термині XX ғасырдың 70-жылдарында А.А. Холодович енгізді. Диатеза етіс ұғымынан өзгеше. Диатеза ұғымы универсальды болып есептеледі.
- ↑ Салқынбай А., Абақан Е. Лингвистикалық түсіндірме сөздік: - Алматы: Сөздік-Словарь, 1998. – 304 б.