Диссонанс

Диссонанс (фр. dissonance, гр. dissono - үйлесімсіз дыбыстаймын), әдебиеттануда - өлең ұйқастарында кездесетін құбылыс; толымсыз ұйқастың бір түрінің атауы. Диссонанс түрлі өлең жүйелерінде түрліше сипатта болады; тоникалық жүйедегі орыс өлеңінде Диссонанс - өлең ұйқастарындағы екпін түсіп тұрған дауысты дыбыстардың сәйкеспей, тек одан кейінгі дауыссыздардың ғана өзара үндесіп (үйкасып) немесе бірдей болып келуі. Мыс.: слово - слева - слава. Ал силлабикалык жүйедегі қазақ өлеңінде Диссонанс ұйкастың акустикалык құрылымындағы бір немесе бірнеше дауысты дыбыстардың сәйкеспей, үйлесімсіздік танытып, ұйқас құрамындағы дауыссыздардың түгел дерлік дapa үндесуіне негізделеді. Мыс.: "Әуелде бір суық мұз - ақыл зерек, Жылытқан тұла бойды ыстық жүрек" (Абай"). Диссонанс сирек, онда да көп (төрт, бес) буынды өлең ұйқастарының бастапқы буындарындағы селкеулік ретінде ғана әредік ұшырасады. Мыс.; "Қойшы аянбас сіздердей "қонағынан", Не бір серке сойылар, не бағлан. Жазбай тани қоясың жаздың нұрын, Жадыраңқы іңірдің қабағынан" (Т.Әбдікорімов). Диссонанс түзіп тұрған ұйқастардағы үндестік тек дауыссыз дыбыстардың үйлесіміне, яғни олардың өзара ұйқасып немесе қайталанып келуіне негізделетіндіктен, оны кейде консонанс деп те атайды, бірақ бұл атау сирек колданылады.